İslâm san'atlarının felsefesi

Abstract

İslam sanatlarının felsefesini incelemeye başlamadan önce, onların sanat yaratışlarını, anlayışlarına göre açıklamaya çalışmak lazımdır.

Rahman Suresi Fakat işe girişmeden, hazır bir soru ile karşılaşıyoruz. "İslam sanatı yoktur" deniliyor ve buna sebep olarak da Kur'an'ın şekillerin temsilini yasak ettiği ekleniyor. Bu soruya verilecek hazır bir karşılık da vardır: İslam ülkelerinde güzel sanatlar zengin bir tarih ile yaşayıp gitmektedir. Kur'an'ın okunması ile türlü türlü ırklar arasına, bütün Müslüman memleketlerine yayılmış özel bir musiki vardır. Maddi bir şekilde kavranılamadığı için, sırf akli bir sanat olan ve dolayısıyla şekle ait yasaktan kurtulan musikiyi bir tarafa bırakarak, her şeyden önce Kur'an'ın şeklin temsilini yasak edip etmediğini araştıralım. Madem ki daha şimdiden İslam sanatlarına ait müzeler ve bu sanata dair Migeon'un el-kitabı gibi kitaplar sayabiliyoruz; o halde İslam ülkeleri arasında bu yönden ortak bir görüş olmalıdır. Kur'an'ın kesin olarak şekillerin temsilini yasak ettiği ileri sürülmektedir. Araştırmalarımla vardığım sonuç ise, Kur'an'da böyle bir yasak olmadığını göstermektedir. Yalnız birkaç Hadis Müslümanlara şekil sanatlarını yasak etmektedir. Bunları sayıyorum: Bu Hadislerden birincisi, kabirlere, nebi ve veli resimlerine tapanları lanetlemektedir. Ama bu bizi ilgilendirmez. Çünkü bu ilgi, bir nevi puta tapmaktır. Ve nihayet bunda şekil, Allah'a ayrılması gereken tapmayı maddileştirmek için bir deneme yoludur. Oysaki camide kıble boş bir mekandır. İslam geleneğinde yasak edilen ikinci şey oldukça garibdir. "Artistler, figür yapanlar kıyamet gününde Allah tarafından olmayacak bir cezaya, yaptıklarını yeniden diriltmek cezasına çarpılacaklardır." Onlar cansız figürler yapıyorlar. Ahirette, Allah yaptıkları figürlere hayat vermelerini emredecek, bu ise imkansızdır. Bunun için insanoğlu Yaradan'ı taklit etmek gibi çılgıncasına kibirli bir davranış yüzünden cezalandırılacaktır...

Türk San'atı Tarihi Araştırma ve İncelemelerinden ayrı basım.

Asıl Adı: “İslam milletlerinin sanat yaratışlarındaki usuller - Les methodes de realisation artistique des peuples de I’ İslam” olan bu inceleme 1920 yılının 25 Şubatında College de France’da ders olarak verilmiş ve sonra 1921’de Syria dergisinde basılmıştır.