Deniz aracı tasarımında iç mimarlık disiplininin sınır geçişleri ve interdisipliner görünümlerinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, "deniz aracı tasarlama sürecinin", çeşitli disiplinler içindeki görünümleri tanıtılmış ve holistik (bütüncül) bir yaklaşımla bu görünümler incelenerek tartışılmıştır. Bu incelemede, "olası" yeni bir uzmanlık alanının çerçevesi çok genel hatlarıyla tanımlanmıştır. Bu işlem, iç mimarlık disiplininin deniz aracı tasarlama etkinliğindeki eylem ve etkinlik alanlarını düzenleme amacına hizmet etmiştir. Bu alanların tanımsızlığının ve belirsizliğinin "varlığı iddia ve savunusu", ileri sürülen tezin çekirdeğini oluşturmuştur. Araştırmada ele alınan konular günümüze aittir. Ancak günümüz koşullarına dayanarak yapılan gelecek tasvirleri de araştırmada önemli bir yer tutmuştur. Birinci bölümde akuatik yaşam pratiklerine değinilmiş, deniz aracının tarihi gelişim süreçlerine bakılarak, yolculuk kavramı ve akuatik mekanın tanımı yapılmıştır. İkinci bölümde, deniz araçlarının sınıflandırma biçimleri üzerinde durulmuştur. Mimarlık disiplini açısından işlev temelli sınıflandırma biçimi benimsenmiş ve bu biçimde deniz araçları tutarlı bir taksonomik dizgeye yerleştirilebilmiştir. Üçüncü bölümde, öncelikle deniz araçlarının projelendirilme süreci üzerinde durulmuş ve bu süreç tanımlanırken gemi inşaatı mühendisliğinin önerdiği -dizayn spirali vb.- kurgulardan yararlanılmıştır. Bu noktada gemi inşaatı mühendisliği disiplininin, deniz aracı tasarlama etkinliğinin "tek meşru akademik temsilcisi" biçimine dönüşme süreci "iki kültür" kuramı desteğiyle derinlemesine sorgulanmıştır. Bu sorgulamada, önce modern bilimin üniversitede örgütlenmesi, sonra da disiplinler arası uzaklaşma olguları büyüteç altına alınmıştır. Ancak bu olgulara gidilerek, gemi inşaatı mühendisliği disiplininin diğer tasarım disiplinleriyle yol ayrımını hazırlayan koşullar yoklanabilmiştir. Dördüncü bölümde deniz aracı tasarımında çeşitli disiplinlerin eylem alanlarının birbiriyle örtüşen ve ayrılan kesimleri belirginleştirilmeye çalışılmıştır. Styling kavramı üzerinde durulmuş, bu kavramın deniz aracı tasarlama etkinliği içindeki anlam yükü tartışılmıştır. Böylelikle bir deniz aracı "mimarlık ürünü" kimliğiyle değerlendirilebilmiştir. Ardından bir deniz aracını mühendislik ürünü yapan nitelikler ayrıntılarıyla ortaya konmuştur. Bu bütünlüklü üstyapının kuruluşu, deniz aracı iç mekanının oluşum süreçleri irdelenerek tamamlanmıştır. Bunun yanında deniz araçlarının kütlesel biçimleniş süreçlerine ve sosyokültürel alanlardaki görsel etkileşimsel kimliklerine bağlı olarak "yabancılaşma" olgusu gözden geçirilmiştir. Deniz aracı tasarlama etkinliğinde buluş ve yaratıcılık olgusuna da değinilmiş; bu sayede tasarım pratiğinin -deniz araçları temelinde- doğası ve etik sorumluluk çerçevesi belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bulgular ışığında, ortaya konulan varsayım test edilebilmiş ve konulara parçalı bir gözlük yerine, bütünleyici bir mercekten bakmak gerekliliği kesinlik kazanmıştır. Bu aşamada holistik bir tablonun ilk taslağı ortaya konmuştur. Bu tablo belirdikten sonra, genel çerçevesi kesin hatlarla çizilmiş bir disiplin olan iç mimarlık disiplini için, deniz aracı tasarlama etkinliğinde kendi sorumluluk ve etkinlik alanını belirlemesi çok daha kolay olmuştur. Mimarlık disiplininin gerek akademik eksende gerekse denizcilik endüstrisinde, bu yeni koordinatla olan ilişkisi sağlıklı biçimde tanımlanabilmiştir. Bu yeni gerçeklikler tablosunda bazı yasal sorumluluklar konusunda da görüş belirtilerek bu bölüm tamamlanmıştır. Sonuç bölümündeyse, araştırmanın giriş bölümünde kurulan çalışma taslağının işleyiş aşamaları değerlendirilmiş, araştırma sırasınca oluşan mesleki kaygı ve çeşitli düşünce kurguları; kendilerine eşlik eden tanıt (argüman)lar eşliğinde düzenlenmiştir. Bu tanıtlar, araştırma sonunda ortaya çıkan yeni koordinatın bileşenlerini belli belirsiz önceleyen çeşitli izlerden oluşmaktadır. Bu izler sonuç bölümünün tümleşik yapısına "alıntılar" biçiminde eklemlenen uzmanca kanaatlerdir. Bunlar da, çalışma sonucunda ortaya çıkan ana yapısal bütünlük içine alınmış; elde edilen kuşatıcı vargı tekrar vurgulanarak, araştırma sonlandırılmıştır.