Rölöve 2: Birgi Çakır ağa konağı

Abstract

ÖNSÖZ

Birgideki Çakırağa Konağı'nın resimlerini ilk olarak Riefstahl yayınlamış ve yazısına bir plan eklemiştir. Bunları 1948 senesinde gördükten sonra yerine gitmiş ve binanın bir rölövesini yapmıştır. Ancak konunun önemi, çalışmanın bu kadarla bırakılmamasını gerektiriyordu. O yıllarda Akademi kurulmuş olan Milli Mimari Semineri'nin ilk çalışma yılları arasına bu binanın rölövesi de programa dahil edilmiştir. Rölöveyi yapmak o zaman Akademi'de öğrenci olan Rıza Aşkan'a düşmüştür. Bu konu ile birlikte o dönemde başka çalışmaların yapılması da ele alınmıştır. Kula, Tire ve Uşak şehir evleri de böylece programa dahil olmuştur. Bu konuları Rıza Aşkan’dan başka rahmetli Akif Kınay, Ratip Erhan ve Reha Erkızan üzerinde çalışmışlardır. Bu çalışmaların tamamı, ilerleyen zamanlarda yayınlanacaktır.

Rıza Aşkan’ın Çakırağa Rölövesi oya gibi çizilmiş, kurşun kalem çizgi halinde kalmıştır. Bu çalışmalar, evleri olarak toplu bir şekilde yayınlanmak üzere derlenmiştir. Nihayet uzun süre ellemeğe cesaret edemediğimiz Rıza'nın orijinallerini, hiçbir ayrıntısına zarar getirmeden Sungu Sadık çiniye çekmiştir. Bu orijinaller korunmuş oldu. Sungu Sadık’tan sonra sırasıyla Afife Saran, Mehmet Berker, Bilgi Akıncı, İlim Altınay konu üzerinde çalıştılar. Bu arada tasarlanan bir Londra sergisi için 1948 senelerinde sanat fotoğrafçısı Halit Gökberg’e çektirmiş olduğumuz fotoğrafları da katarak, malzemeyi yayımlamaya hazırladık. Bundan sonra yayın imkanlarını temin etmek için uzun yıllar bekledik. Ve şimdi nihayet bu hedefimize ulaştık.

Bu arada Konak, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından istimlak edilmiştir. Son yıllarda binada gördüğüm durum oldukça ürkütücü olmuştur. İstimlakdan sonra Konağı ziyaretimde, en azından her tarafının temizlenmiş ve bir bekçinin korumasına verilmiş olduğunu gördüm. Ancak binanın onarımına henüz başlanmamış ve turistik bakımdan tanıtılması için de bir şey yapılmamıştır. Arzu edilir ki İzmir veya Kuşadası'ndan bir tura çıkarak, burada Tire ve Birgi'yi de içine alan turistik turlar yapılsın ve bunlar Türk evlerine ayrılacak bir yer bulsun. Son yıllarda Türk şehir ve evlerine karşı giderek kuvvetlenen ilgi, Birgi'nin de ayrıca bir araştırma ve tescil konusu olmasına imkan vermiştir. Bu iş, Anıtlar Yüksek Kurulu adına genel sekreter Y. Mimar Çeçener tarafından yapılmıştır. Bu çalışmaya Ulu Cami civarında bulunan iki-üç önemli ev üzerinde yapılan rölöveler de katılacak olursa, Birgi şehrinde sivil mimari eserleri hakkında bir hazırlık tesbiti yapılmış sayılabilir. Birgi, 18. ve 19. yüzyıldan kalma önemli imaretleri ve eski mahallelerinin bir kısmını aynen koruyabilmiştir. Ancak batı tarafı yangından sonra yeni bir düzen üzerinde inşa edilmiş ve karakterini kaybetmiştir.