İç mekânlardaki led lambaların iç hava kalitesi üzerindeki etkisi

Abstract

Kulanıcıların sağlığı ve çalışma performasları ile yakından ilişkili olan iç hava kalitesi, iç mekanda geçirilen sürenin de artmasıyla giderek önem kazanmıştır. İç hava kalitesini etkileyen kirleticilerden biri olan uçucu organik bileşiler (UOB), farklı disiplinlerin çalıştığı, ortak bir konu haline gelmiştir. Maruz kalındığında çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilen UOB'lerin, binalarda ve iç mekanlarda farklı kaynakları mevcuttur. Yapı malzemeleri, mobilyalar, elektronik cihazlar, evsel ve kozmetik ürünler vb. en sık karşılaşılan UOB kaynaklarıdır. Bu kaynakların yanısıra, plastik içerikli malzemelerden ve ürünlerden de ortama yayılabilen bu maddeler, iç ortamın iklimsel koşullarından etkilenmekte ve fotokimyasal reaksiyonlar ile havadaki molekülleri dönüştürerek yeni maddelerin açığa çıkmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada, yeni aydınlatma teknolojilerinden biri olan LED'lerin iç hava kalitesini olumsuz etkileyen UOB emisyonuna sebep olup olmadığı araştırılmıştır. Kullanım aktiviteleri bulunmayan boş bir odada, toplam 120 saat boyunca lambalar aralıksız çalıştırılarak, tam UOB taraması için hava örnekleri toplanmıştır. Örnekler, 4-9 Kasım 2019 tarihleri arasında aktif örnekleme yöntemiyle, odadaki iki farklı noktadan alınmıştır. Örnekleme süresi 180 dakika olarak belirlenmiştir. Arka plan ölçümlerinin yapıldığı birinci gün iç mekandan 2, bina dışından 1 adet; diğer günler ise sadece iç mekandan 2 adet örnek olmak üzere toplam 13 tüp, gaz kromotografisi / kütle spektrometresi (GC/MS) ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, ortamda toplam 9 adet farklı UOB türüne rastlanmıştır. Bunların 6 adeti arka plan ölçümünde de görülürken, 3 tanesi lambalar çalışmaya başladıktan sonra ortaya çıkmıştır. Analizlere göre iç mekanda elde edilen etil asetat değerleri 28.13 μg/m3 – 86.53 μg/m3, toluen değerleri 47.5 μg/m3 – 193.5 μg/m3, butil asetat değerleri 26.71 μg/m3 – 49.37 μg/m3, n-dekan değerleri 31.1 μg/m3- 53.95 μg/m3, 1,3-diklorobenzen değerleri 28.86 μg/m3 – 89.81 μg/m3, 1,4-diklorobenzen değerleri 98.09 μg/m3 – 283.3 μg/m3, 1-bütanol değerleri 36.36 μg/m3 – 56.52 μg/m3 arasıda değişmektedir. LED lambaların çalıştırılmasıyla en yüksek artış, toluen ve 1,4-diklorobenzen bileşiklerinde görülmüştür. Bulunan değerler ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek düzeylerde olmasa da, LED'lerin iç mekandaki potansiyel kullanımları için önem taşımaktadır. Bu çalışmanın ile iç mekanlarda LED lambaların hava kalitesini etkilediği belirlendiğinden, farklı iç mekan tasarımları için LED lambaların kullanımıyla ilgili düzenlemeler yapılması olumsuz sonuçları önleyecektir.