Planlama eğitiminde temel tasarım: 2007-2014

Abstract

Bu kitap, 1994 yılında öğrenmeye ve öğretmeye başladığım, 2014 yılında hâlâ geliştirmeye devam ettiğim Temel Tasarım Atölyesi'nin 2007–2014 yılları arasında gerçekleştirilen çalışmalarının ortak bir ürünüdür. Atölye, Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nde ortalama 70 birinci sınıf öğrencisine, 7 kişilik öğretim elemanı kadrosuyla haftada bir gün, 8 saat olarak gerçekleştirilmektedir.

Planlama atölyelerinin temelini oluşturan Temel Tasarım Atölyesi'nin ilk hedefi, farklı bilgi, beceri ve kültür altyapısından gelen öğrencileri ortak bir tasarım dili çerçevesinde zihinsel bir sürece dahil etmektir. Bu zihinsel süreçte, nokta, çizgi, düzlem, doku, hacim, yapı/strüktür, ölçek gibi tasarım dilini oluşturan öğeler tanımlanır. Bu öğeler kullanılarak birim, modül, örüntü arasındaki bağlantılar kurulur; nesne, kavram, olay, olgu gibi yaşamı içinde barındıran tüm göstergeler algılanarak aralarındaki ilişkiler deneyimlenir.

Soyutlama, bu atölyenin temel kurgusunu oluşturan zihinsel süreçtir. Yaratıcı, bilimsel ve eleştirel düşünce egzersizlerine dayanan soyutlama, zaman ve mekân boyutundan koparılmadan kavramsallaştırılır. Planlama eğitiminde var olanı tanımlamak ve çözebilmek için karmaşayı basite indirgemek ve süreci sadeleştirmek önemlidir. Bu amaçla atölye, problemlerin tanımlanmasında, katmanlarının çözümlenmesinde ya da sürecin aktarılabilmesinde mekândan bağımsız düşünülmeden, sorgulayıcı ve yaratıcı düşünce sistemini geliştirmeyi destekler. Temel Tasarım Atölyesi’nin düşünce ile dil arasındaki bağlantısını kurgulayan ve uygulamaların düşünsel ve sorgulayıcı boyutunu destekleyen felsefe bilgisi Rahmi Öğdül tarafından verilmektedir.

Çevrenin barındırdığı dinamik yapı ve meslek alanının uygulama süreci göz önüne alındığında, takım çalışmasının kaçınılmaz olduğu ortadadır. Bu kapsamda Temel Tasarım Atölyesi öğrencileri, dış dünyada gözlemledikleri olayları ve olguları sosyo-mekânsal senaryoları ile birlikte yorumlayarak sunarlar. Duyular üzerinden mekânın algılanması; kentteki sesin, hareketin, kokunun üç boyutlu görseller üzerinden okunması ve hikâyeleştirilmesi atölyenin kurgusunu destekler. Beden dillerini kullanarak mekân ve zaman algısının değerlendirilmesi ile takım çalışmasının başarısı, zaman ve mekân kullanımı gibi göstergeler üzerinden değerlendirilir.

Atölyenin yeniliğe açık, dinamik ve esnek yapısı; güncelin yakalanması ve yorumlanabilmesi için konferanslar, seminerler, sergiler, festivaller ile örtüşen uygulamaları programa yerleştirmeye fırsat tanır. Her hafta atölye ekibi, uygulama saatleri dışında bu amaçla toplanarak haftanın not değerlendirmesini ve bir sonraki haftanın uygulamasını günceller. Atölyede öğrencilerin her hafta ürettikleri çalışmalar yorumlanır. Bilimsel gerçekliği göz ardı etmeden, öğrencilerin özgün kararlarını üretebilmelerine ortam sağlanırken; kendi iç tutarlılığını destekleyen, sorgulayıcı ve yaratıcı yöntemler ele alınmaktadır. Tasarım Teknikleri, Temel Sanat Eğitimi ve Mimarlık Bilgisi gibi atölye destek dersleriyle sağlanan koordinasyonun, öğrencilerin başarısında etkin rol oynadığı gözlemlenmektedir. Çoklu disiplinlerin zenginleştirdiği kültürel ortamdan beslenen atölye, kesişen mesleki alanlar konusunda fikir sahibi olmak için fırsatlar sunar.

Mekânın örgütlenme biçiminin çözümlenmesinde tasarım ilkelerini sadeleştirerek aktaran Melih Birik, atölyenin kazandırmaya çalıştığı ortak dilin geliştirilmesinde son yıllarda büyük bir ivme kazandırmaktadır. Temel Tasarım Atölyesi’nde edinilen deneyimlerle öğrenciler, “Planlama Atölyesi I”de kenti bir nesne olarak değil; bilimsel, eleştirel, sorgulayan ve yaşamı içinde barındıran bir mekân olarak algılama yetisine sahip olur. Nokta’dan Kent’e giden bu serüvende nesneler, kavramlar, olaylar ve olgular arasındaki ilişkiler; sözler, sesler, görüntüler, davranışlar üzerinden tartışılır. Atölye, algılama, anlama ve aktarma üçgeninde öğrenciye görsel ve zihinsel düşünme altyapısının temellerini verir.

Yrd. Doç. Dr. Kevser Üstündağ