Hollandalı gezgin Cornelis de Bruyn’ün gravür sergisi

Abstract

Hollandalı gezgin ve ressam Cornelis de Bruyn’ün gravürlerinden oluşan bu sergi, Türkiye ile Hollanda arasında dört yüz yıla yakın süredir devam eden dostluk ilişkilerinden birini temsil etmektedir.

Hollandalıların Yakın Doğu’ya yönelişi, Haçlı Seferleri (1099) ile başlamıştır. Daha sonraları ticaret amacıyla denizlere açılan Hollanda gemileri, Osmanlı İmparatorluğu ile de ilgilenmiş ve 1558’den itibaren Birleşik Felemenk Cumhuriyeti Genel Meclisi, Bâb-ı Ali ile ilişkiler kurmuştur.

Aslen Hollandalı olan Ogier Ghislain de Busbecq (1574-1582), Avusturya İmparatoru II. Ferdinand’ın Bâb-ı Ali nezdindeki elçisi olarak İstanbul’a gönderilmişse de, bazı faaliyetleriyle Hollanda-Osmanlı kültür ilişkilerine katkıda bulunmuştur. Hollandalılar tarafından çok sevilen ve türleri ıslah edilerek ihraç malı haline getirilen lale soğanını Avrupa’ya bu elçi götürmüştür.

1611’de M. Cornelis Haga, Felemenk Genel Meclisi tarafından özel antlaşmalar yapmak üzere İstanbul’a gönderilmiş ve bir yıl sonra, 1612’de elçi olarak atanmıştır. 1639’a kadar Osmanlı Sultanı I. Ahmet nezdinde elçilik görevini yürütmüş, Türkiye’de kalmış ve her iki ülke arasındaki kültürel, ticari ve diplomatik ilişkilerin gelişmesine çalışmıştır.

XVII. yüzyılda Hollanda üniversitelerinde Şarkiyat bölümleri kurulmuş; Türkçe ve Arapça öğretilmeye başlanmıştır. Bu üniversitelerde ders veren Thomas Erpenius (1584-1624) ile Jacobus Golius (1596-1667), bizzat Yakın Doğu’da bulunmuş ve ilgili diller ile kültürleri yakından tanımışlardır.

Golius’un öğrencisi Levius Warner (1619-1665), bilgilerini artırmak amacıyla 1654’te İstanbul’a gelmiş ve üç yıl sonra Bâb-ı Ali’ye elçi olarak atanmıştır. Warner, Leiden Üniversitesi’ndeki Doğu Etüdleri Koleksiyonu’nun kurucusu olup, bu zengin koleksiyon Legatum Warnerianum olarak anılmaktadır.

Warner 1665’te öldüğünde yerine Justinus Colyer atanmıştır. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli şehirlerinde konsolosluklar açılmış ve ticari ilişkiler genişlemiştir. Aynı zamanda Hollanda’da Doğu’ya ilgi artmış ve bazı kişiler uzun yıllar süren Yakın Doğu gezileri yaparak dönüşlerinde yolculuk anılarını kitaplaştırmışlardır. Cornelis de Bruyn de bu gezginlerden biridir.

Justinus Colyer, hayatının sonuna kadar (1682) elçilik görevini sürdürmüş, ardından oğlu Jacobus Colyer da hayatı boyunca aynı görevde kalmıştır (1725).

Jacobus Colyer’den sonra İstanbul Elçiliğinde Cornelis Calkoen görev yapmıştır. Resim sanatına büyük ilgi duyan Calkoen, çevresine ressamlar toplamış; Osmanlı hayatını, örf ve âdetlerini, hatta kıyafetlerini konu alan resimler yaptırmıştır. Bu ressamlar arasında Fransız asıllı Jean Baptiste Vanmour en yetenekli olanıdır. Vanmour’un, elçinin saraya kabulünü tasvir eden eseri aynı zamanda önemli bir tarihî kaynak niteliği taşımaktadır.

XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Hollanda’nın Yakın Doğu’ya ilgisi azalmaya başlamışsa da, üniversitelerdeki Şarkiyat çalışmaları sürdürülmüştür.

Politik ilişkiler, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti ile de aynı kuvvetle devam etmiştir. Kültürel ilişkilerin yoğunlaşması amacıyla 16 yıl önce İstanbul’da “Hollanda Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü” kurulmuştur. Bu enstitü, her iki ülkenin ilim adamlarına ve öğrencilerine çalışma imkanı sağlamakla kalmayıp, dostluk ilişkilerinin gelişmesine de önemli katkılarda bulunmaktadır.

Kurulduğu günden beri zarar görmeden devam eden bu dostluğun, gelecekte daha da kuvvetlenerek gelişmesini temenni ederiz.