1. Ulusal kentsel tasarim kongresi: bildiriler kitabı: Türkiye'de 10. kentsel tasarım ve uygulamalar sempozyumu çerçevesinde bir değerlendirme: kentsel tasarım: bir tasarımlar bütünü, 26-27-28 mayıs 1999 M.S.Ü. Oditoryumu, İstanbul = 1st National congress for urban design : papers: an evaluation in accordance with the 10th symposium of urban design and practices in Turkey: urban design as total design, 26-27-28 May 1999 Auditorium of M.S.Ü., İstanbul

Abstract

Son kırk yıla yakın zamandır (özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde ve aynı zamanda Avrupa kıtasında), modern şehirciliğin ve modern mimarinin ilkelerine karşı oluşan ve gelişen tepkiler sonucu, insanın yaşam çevresinin yeni hedeflere göre gerçekleştirilmesi üzerine çok büyük gelişmeler kaydedilmiştir.

Kökenini profesyonel mimarlığın oluşturduğu kentsel tasarım, Amerika Birleşik Devletleri’nde pragmatik bir disiplin olmuş; çevresel tasarım alanı olarak, toplumun değişim süreci içinde farklı ölçeklerde, evrensel değerde tatmin edici ürünler ortaya koymuştur. İki Dünya Savaşı arasında Avrupa kıtasında da, savaşın tahrip ettiği kentsel çevrenin yenilenmesi için yeni tarzlar ve yeni yaklaşımlarla (kentsel yenileme vb.) kentsel ölçekte birçok uygulama yapılmıştır.

Ne var ki, başlangıçta bu uygulamalarda mimarlık bilgisinin yetersizliği görülmüş; insan ve yapılaşmış çevre arasındaki ilişkiler geliştirilirken, kentsel tasarım bir düzenleme aracı olarak önem kazanmıştır. Bugünkü gelişmeler (özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde), kentsel tasarımı “toplumu yeniden yaratma” ve bir “savunma” sürecine itmiştir. Sosyal ilişkiler, peyzaj, kamusal alanlar ve kentsel mekânların geliştirilmesi; farklı ölçeklerde etkili ekip çalışmaları yapılmasını gerektirmiştir.

Kentlerde altyapının, arazi kullanımının modellenmesinde; tarihî devamlılık ve sit alanlarının kullanımında; sorunları çözümlemek üzere, kentsel açık mekân sistemlerini, yeni koridorları, gelişme akslarını, eski dokulara ilişkin yeni projeleri ve rehberleri (yönetmelikleri) hazırlama fırsatı vermiştir. Kentsel tasarım, ülkesel, bölgesel ve metropoliten ölçeklerde gelişme sınırında büyümeyi düzenleyici standartlar getiren bir düzenleme aracı niteliği kazanmıştır.

Kentsel tasarım, disiplinlerarası yüksek eğitim programlarında yer almış; Amerika Birleşik Devletleri’nde üniversite tanıtım broşürlerinde bir “gereklilik”, hem de tarihin hiçbir döneminde görülmeyen “çok acil bir gereklilik” olarak belirtilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Avrupa kıtasında, 1960-1980 yılları arası ve günümüze kadar gelinen süreçte, kentsel tasarım kavramında değişmeler ve çeşitli tırmanışlar olmuştur. Bugün de bu kavramsal değişim olgusu hâlen yaşanmaktadır.

Türkiye’de ise, 1970’ten bu yana kentsel tasarımın kavramsal ve pragmatik yönünün tanıtılması için, Bölümümüz de çaba harcamaktadır. Özellikle son on yıldır, dünyadaki bu değişmeler ve gelişmeler izlenerek; ülkenin gelişme sürecinde kentlerimizin, toplumumuzun değişim süreci ve sosyo-kültürel kontekst içinde değerlendirilmesi çerçevesinde, biçimsel, işlevsel, mekânsal organizasyonlarda kentsel tasarımın uygulamalı bir düzenleme aracı olarak şehircilik sistemi içinde yer alması için mücadele verilmektedir.

Kentsel tasarımı düzenlemede bir “ortak dil” yaratılmasına çalışılmaktadır. Elbette, her şeyden önce bunun kavramsal ve tanımsal açıdan ortak bir ifadeye ve bir anlama kavuşturulması, “bize özgü” bir kentsel tasarım anlayışına ulaşılması gerekmektedir.

Çağdaş kentsel tasarım, Türkiye’de de mekânsal organizasyonlarda uygulamalı bir disiplin olarak bir gerekliliktir. Böyle bir misyonu yerine getirmek için yaptığımız ısrarlı düzenlemeler çerçevesinde, bu yıl onuncu tartışma platformu oluşumunda, organizasyonda Şehircilik Araştırmalarını ve Eğitimini Geliştirme Derneği (ŞEAGEDER) ve Yapı-Endüstri Merkezi ile iş birliği yapılmış, destek alınmıştır.

Bu katkılar olmaksızın kongrenin gerçekleşmesinin zor olacağını belirtmek isterim. Özellikle Yapı-Endüstri Merkezi’nin kongre çağrı broşürü, afişlerin baskısı, dağıtımı ve bildirileri içeren bu kitabın baskı olanakları ile kongre katılımcılarına sunulan malzeme ve dokümanların sağlanmasındaki katkıları nedeniyle Yapı-Endüstri Merkezi yöneticilerine ve Sayın Bülent Kumral’a teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca, Bölümümüzün bilimsel faaliyetlerinden biri olan 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi’nin sonuç ürünü olan bu kitabın okuyuculara ulaşmasında maddi katkıda bulunanlara da şükranlarımı sunarım. Keza, her bilimsel faaliyetimizin içinde yaratıldığı, çerçevelendiği ve şekillendiği, başkanı olduğum Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nün hizmetlisinden sekreterlerine kadar tüm üyeleri ve çalışanlarına, isim belirtmeksizin en içten teşekkürlerimi iletirim.

İlk kez ödemeli katılımlı bir organizasyonu yapmış olmanın getirdiği bazı teknik ve usul hatalarının da kongreye katılan değerli katılımcılar tarafından anlayışla karşılanmasını bekliyor ve bu ürünün ilgilenenlere yararlı olacağını umuyorum./

Prof. Dr. Mehmet ÇUBUK