İstanbul Süleymaniye dünya miras alanındaki yenileme uygulamalarının mekânsal etkileri

Abstract

Süleymaniye bölgesi,1985 yılında Süleymaniye Camii ve Çevresi olarak UNESCO Dünya Miras Listesine dâhil edilmiş olup, hem fizik mekâna dair önemli yapıları barındıran, hem de somut olmayan birçok değere sahip bir bölgedir. Süleymaniye Külliyesi’ninOsmanlı döneminin eşsiz mimari başyapıtı olması,bölgede yer alan önemli dini yapıların etrafında şekillenmiş olan Osmanlı dönemi geleneksel yerleşimdokusu ve organik sokak yapısı bölgenin Üstün Evrensel Değerini oluşturmaktadır.Bölgeninbirçok tarihsel olaya şahitlik etmiş olması, birçok uygarlığa ev sahipliği yapmasıveönemli gelişmeleri yansıtması,bölgenin somutve somut olmayan değerlerininkorunmasını önemli kılmaktadır.Süleymaniye bölgesindeyaşanan göç olgusu sonucu kullanıcıların değişmesi,kentin büyümesi ilekonut dokusunun zamanla başka fonksiyonlara dönüşmesi, ahşap dokudaoluşan yangınlar ve yapıların boşaltılmasısonucu oluşan köhnemeler ilebölgenin sahip olduğukültürel değerler olumsuz yönde etkilenmiştir.Bu duruma çözüm üretilmesi ve Süleymaniye bölgesinde konut fonksiyonunun arttırılarak, Osmanlıdönemi gelenekselyerleşimdokusununyaşatılması amacıyla 2006 yılında bölge yenileme alanı ilan edilmiştir. Bölgenin yenileme alanı ilan edilmesinin ardından 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Yasa çerçevesinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce46 adet, Fatih Belediye’since 39 adet adada etaplar halinde projeleri yürütme kararı alınmışve ada bazında projeler onaylanmıştır.Yenileme alanı ilanından sonra 2011 yılında Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı, 2012 yılında Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı onaylanmış, 2011 ve 2018 yıllarında ise Yönetim Planları onaylanmıştır.Koruma amaçlı imar planlarında korumacı bir yaklaşım çerçevesinde önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır. Ancak uygulamalar konusunda adaların fonksiyon ve yapılaşma koşullarına yönelik kararlarınavan projelere bırakılması üst ölçekli planları etkisiz kılmaktadır.Bölgedeyenileme projeleri ada bazında parçacıl olarak onaylanmaktavetalepler doğrultusunda plan değişikliği ile fonksiyon ve yapılaşma şartlarına yönelik değişiklikler de yapılmaktadır. Bu durum onaylanmış olan imar planlarının sürekli değişikliğe uğramasına, yapıların ise dokusu, işlevive formunundeğişmesine neden olmaktadır.Yenileme projelerinin ada bazında parçacıl ve mekânın sürekliliğini bozan uygulamalar olması, bölgede mekânsal değişikliklere neden olmaktadır. Bu durum sonucunda yenileme uygulamaları mekânsal olarak; fizikseldokuyu, somut olmayan değerleri, Üstün Evrensel Değeri, tarihsel sürekliliği ve geleneksel ekonomik işlevleriolumsuz etkilemektedir. Bütün bunlaraparalel olarak daSüleymaniye bölgesinin sahip olduğu değerler ve bu değerlerin sonraki dönemlere korunarak aktarılmasında etkili olan kent belleğiolumsuz yönde etkilemekteve Süleymaniye bölgesinin Üstün Evrensel Değeri zarar görmekte, Dünya Miras Alanı risk altına girmektedir. Bu nedenle bölgede somut ve somut olmayan değerlerin birlikte ele alınarak, bütüncül planlama yaklaşımı çerçevesinde, ulusal ve uluslararası Dünya Miras Alanı koruma kriterleri doğrultusunda kararlar alınması gerekmektedir.