Alan yönetim planı ve kentsel tasarım etkileşiminde yeni bir süreç önerisi : Priene Antik Kent örneği

Abstract

Geçmişten gelen bilimsel, tarihsel, arkeolojik, kültürel, sanatsal vb. birçok konuda bilgiler sunan kentsel koruma alanları; doğal afetler, insan kaynaklı riskler, yeterli bütçe olmaması, plansız kentleşme ve kontrolsüz yapılaşma baskısı gibi birçok konudarisk altında bulunmaktadır. Ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarda oluşan bu risklerin ortadan kaldırılmasında mekânsal müdahale aracı olarak 20.yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişim gösteren alan yönetim planı;bütüncül bakış açısı, çok disiplinli yapısı, katılımcı ve süreç odaklı yaklaşımı yaklaşımilekentsel koruma alanlarına rehberlik etmektedir. Bu bakış açısıve yaklaşım doğrultusundavar olan sorunları çözmek, riskleri ortadan kaldırmak, mevcut potansiyelleri değerlendirmek ve geleceği yeniden kurgulamak gibi hedefleri bulunmaktadır. Bu hedeflerve yaklaşım,20.yüzyılınikinci yarısında gelişim gösteren, mekân yaratma sanatı olmasıyla birlikte özellikle kamusal alanların kentte nasıl ele alınacağı, mekan ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi amacıyla kararlar üreten ve kamu yararı gözeten, katılımcı ve disiplinler arası yaklaşımla ilerleyen, mekansal müdahale geliştirmede bir araçolan kentsel tasarımın hedeflerive yaklaşımıylaörtüşmektedir.Kentsel tasarımın,21. yüzyılda doğal sistemlerin hassas yapısı ve kırılganlığı sebebi ile yeni çözüm arayışları ve sürdürülebilirlik anlayışı üzerine kurulan yaklaşımlarla, kentlerde meydana gelen yeni sorunlarla karmaşıklık düzeyi artan problemlerin çözümünde etkinliği artmaktadır. Yaklaşım, hedefler ve eşgüdümlü süreç sistemine sahip oldukları düşüncesi çıkış noktası kabul edilerek, kentsel tasarım ve alan yönetim planı arasındaki ilişkisel bağlam ortaya konulmasına yönelik; UNESCO öncülüğünde koruma alanlarına yönelik hazırlanan rehberler ile yapılan literatür çalışmalarındatemel ilkeler, süreç ve aşamalar karşılaştırmalıolarak incelenmiştir. Ayrıca buradan elde edilen çıkarımlarla birlikte PompeiiAntik Kenti ve ulusal ölçekte incelenen örneklerden; ilke, süreç, aşamalar ve kentsel tasarıma dair elde edilen çıkarımlarüzerine tez çalışmasıtemellendirilmiştir. Böylelikle temeldeplanın hazırlanması, uygulanması, izleme ve değerlenmesi olmak üzereüç ana aşamaya bağlı kalan süreçtealt aşamalarının benzer özelliklere ve akışa sahip olması, araştırma-analiz-sentez süreçlerinin benzerlik göstermesi, vizyon ve strateji geliştirme kentsel tasarımın normatif yönüyle örtüşüyor olması; eylem planında mekansal sorunların çözümüne yönelik önerilen projelerin kentsel tasarım projeleri olarak ele alınabileceği tespit edilmiştir. Builişkisel bağlam ile ispatlanan eş güdümlü süreçlerinkarşılaştırılması yöntemiylebirlikte ele alınarak plan ve projelere yönelikdaha nitelikli ve daha başarılı bir süreç oluşabileceği düşüncesine varılmıştır. Çalışma kapsamında tüm bu çıkarımlara ve düşünceye dayanarak alan yönetim planı ve kentsel tasarım etkileşiminde ilkeler, süreç ve aşamalar arasında ortaya konulan ilişkiselbağlama ve mekânsal müdahale aracı olarak benimsedikleri ortak hedeflereve yaklaşımdayanarak, bütüncül bakış açısıyla hibrit bir süreç önerisi geliştirilmiştir. Alan yönetim planı ve kentsel tasarım süreçlerinin karşılaştırılmasıyla geliştirilen bu hibrit süreç önerisisüreç akışı ve sürece ilişkin belirlenen temel ilkeler üzerine voluşturulmuştur. Sürecin etkinliğini artırmak, süreç akışını ve işleyişini kolaylaştırmak amacıyla katılımcılık, bütüncül yaklaşım, şeffaflık, süreç odaklı ve esneklik, çok disiplinli, yenilikçi, uygulanabilirlik ve verimlilik olmak üzere belirlenen temel ilkeler ve süreç akışı ekseni birlikteliğinde aşama çıktıları oluşmasıyla metodojik yaklaşım ortaya konulmuştur. Aşama aşama belirlenen çıktılar aslında birbirini üzerine eklenerek süreç akışının devamlılığını sağlayan, süreci zenginleştiren ve işleyişin organize edilmesini kolaylaştıran temel ve somut unsurlar olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca süreçte metodolojik yaklaşımı desteklemek adına her ilke için farklı ölçütler ve yöntemler belirlenmiştir. Sürecin metodolojik yaklaşımını niteleyen “hibrit” kelimesi ise TDK’nin güncel sözlüğünde yer alan açıklamasında Fransızca kökenli bu sözcüğün “melez” anlamı ve teknolojik bir terim olarak “iki farklı güç kaynağının bir arada bulunması” anlamına geldiği belirtilmiştir. Hibrit kelimesitaşıdığı bu iki farklı olgunun bir aradılığı tanımından yola çıkarak, alan yönetimi ve kentsel tasarım süreçlerinin bir nevi sentezlenmesi yani hibritlenmesi yaklaşımı ile bu yeni sürecin betimlenmesi için uygun görülmüştür.