ALAŞ ORDA HAREKETİ

Abstract

Alaş Orda, 1917 Sovyet Rus Devrimi'ni takip eden günlerde çekirdeğini Kazak gazetesi etrafında toplanan Kazak aydınlarının oluşturduğu milli bir hareket ve bu hareketin kurduğu milli muhtar bir hükümettir. Ruhu günümüze kadar gelen Alaş hareketi, A. Bökeyhanov, A. Baytursunov, M. Dulatov, H. Dosmuhamedov, J. Dosmuhamedov, İ. Jaynakov, B. Alibekov, A. Turlubayev, vd. isimler öncülüğünde Şubat 1917 Rus Devrimi'ni müteakip Kazakların yaşadıkları bölgelerde teşkilatlanarak I. Genel Kazak Kurultayı'nı toplamış ve burada alınan kararla Alaş Partisi kurulmuş- tur. Bundan kısa bir süre sonra Alaş Partisi'nin organize ettiği II. Genel Kazak Kurultayı'nda ise Alaş Orda Muhtar Hükümeti ilan edilmiştir. A. Sıdıkov öncülüğünde Bişkek merkezli Kuzey Kırgızistan'da da teşkilatlanan ve Başkurt Milli Hareketiyle yakın ilişki içerisinde bulunan Alaş Orda, 1917 Ekim Devrimi'yle başlayan Rus İç Savaşı'nda Kızıllara (Bolşevik Sovyetler) karşı Çarlık yanlısı Beyazlar yanında mü- cadele vermiştir. Ancak İç Savaşı Kızılların kazanmasıyla Sovyetlere katılmak durumunda kalmıştır. XIX. yy.ın ilk yarısında Kazak Hanlığı'nın bütünüyle ortadan kaldırılmasından sonraki süreçte, yeni bir devlet kurmak için girişilen bu teşebbüs, başta maddi imkansızlıklar, sosyo-ekonomik çöküntü ve Sovyet ideolojisinin halk arasında yarattığı etki olmak üzere sayabileceğimiz daha pek çok sebep yüzünden başarısız olmuştur.

Alash Orda was a national movement established by Kazakh intellectuals around Kazakh newspaper and an autonomous government founded by them. Alash movement, whose spiritual legacy has survived to these days, was organized on the leadership of A. Bokeikhanov, A. Baitursunov, M. Dulatov, Kh. Dosmukhamedov, Zh. Dosmukhamedov, I. Zhainakov, B. Alibekov, A. Turlubaev, etc. following the 1917 February Revolution in the sphere of Kazakh community, and arranged the First General Kazakh Congress. Alash Party was founded as a result of this congress. A short time later, on the Second General Kazakh Congress organized by the Alash Party Alash Orda Autonomous Governmentwas announced. Alash Orda, which was also formed in north Kyrgyzstan with its center in Bishkek by A. Sydykov and established close relations with the Bashkort National Movement, fought on the side of the Whites against the Reds (Bolsheviks) during the civil war started after the 1917 October Revolution. But when the war was won by the Reds, they had to join the Soviets. This step to build a new state in the process following the total annihilation of the Kazakh Khanate in the first half of the 19thcentury, was unfortunately not successful because of a variety of reasons, particularly material shortcomings, socio-economic depression and the influence of the Soviet ideology among the masses.