Kentsel dönüşüm projelerinde meşruiyet sorunlarının Tarlabaşı yenileme projesi üzerinden değerlendirilmesi

Abstract

2000'li yılların İstanbul'unda kentleşme ve beraberinde kentsel koruma algısının daha önceki süreçlere göre yeniden tanımlanmaya çalışıldığını görmekteyiz. Bu dönemde kentleşme politikaları için üst ölçekte planlar yapılırken aynı zamanda parçacıl planlar da geliştirilmiştir. Tezin çalışma konusu parçacıl olarak tanımlanabilecek olan planların eski kent dokusunu ilgilendirenlerine dairdir. Bu planlar ile daha önceki dönemlerden farklı olarak, Kentsel Yenileme/ canlandırma/ rehabilitasyon gibi yöntemlerle hayata geçirilen "Kentsel Dönüşüm" sürecine geçilmiştir. Kentsel dönüşüm projeleri bu dönemde, Kentsel Koruma için bir yöntem olarak, hem akademik yönden tartışılmış hem de Tarlabaşı, Sulukule örneklerinde olduğu gibi uygulamanın çeşitli safhalarına gelinmiştir. Çalışmanın birinci hedefi, Kentsel Koruma için bir metod olarak ileri sunulan Tarlabaşı Kentsel Yenileme Projesinin, Kentsel Koruma açısından tutarlılığını sorgulamaktır. Çalışmanın ikinci amacı, Kentsel Yenileme Projelerinin uygulayıcıları tarafından meşru kılınabilmesi için geliştirilen politikalar üzerine yoğunlaşmaktır. Tarlabaşı örneği üzerinden bu sorun tartışılmakta ve süreçte asgari yer alması gereken aktörler ile meşruiyet tartışması yapılmaktadır. IV Çalışma sürecinde yapılan analizlere göre kentsel dönüşüm veya yenileme adı ile uygulanan kentsel politikaların, Neoliberal politikalara göre şekillendiği ve bu projelerin aslında bir “Soylulaştırma” projesi olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışma sürecinde bu yeni kentleşme politikalarının çok aktörlü yapılarına mekanın kullanıcılarını ya eksik ya da hiç dahil etmemesi nedeniyle projelerin sosyal boyutlarının eksik kaldığı, bu durumun da kentsel mekanda çarpıcı olarak ayrışmaya neden olduğu sonucuna varılmıştır. Alan çalışması olan Tarlabaşında uygulamaya konulmak istenen projenin mekanın kullanıcılarını büyük oranda yok sayarak mekanı salt rant aracı olarak gördüğü, %75’i tescilli yapılardan oluşan bir alanda uluslararası kabul görmüş koruma ilkelerine uyulmadığı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler; Kentsel Dönüşüm, Soylulaştırma, Meşruiyet, Kentsel Koruma, Tarlabaşı