Kültürel peyzaj alanlarının korunmasına yönelik ilkeler: İstanbul Boğaziçi örneği

Abstract

Doğa ile insanoğlu ve yarattığı kültürün etkileşimi ile oluşan ve bu etkileşimin önemli somut ve soyut ürünlerini barındıran alanları tanımlamak için kullanılan kültürel peyzaj kavramı, ilk olarak kültürel coğrafyacılar tarafından kullanılmaya başlanmış daha sonra birçok farklı çalışma alanının konusu haline gelmiş olan bir kavramdır. Kültürel peyzajlar sahip oldukları, doğa ve insan etkileşimi ile şekillenmiş, istisnai ve özgün özellikleri ile doğal ve kültürel mirasın korunmasında ele alınan önemli bir konudur. Günümüzde koruma anlayışının yaygınlaşması ile birlikte ulusal ve uluslararası düzeylerde birçok kurum ve organizasyon, koruma ile ilgili kuramsal ve uygulamaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Kültürel peyzajlar da koruma bağlamında başta UNESCO olmak üzere birçok kurumun gündemine girmiştir. UNESCO 1992 yılında, sahip oldukları değerlerle kültürel peyzaj alanlarının Dünya Miras Listesi Kriterleri’ne uygun olduklarını kabul etmiş ve bu alanların korunmasına yönelik çalışmalarını arttırmıştır. Kültürel peyzaj alanları, doğal, arkeolojik, tarihi, kültürel birçok değeri bir arada barındırabilen alanlar olarak, koruma konusunda belli açılardan farklılıklara sahiptir. Bunlardan en önemlileri, korumanın doğa-insanoğlu etkileşimi ve bu etkileşimin farklı niteliklerdeki ürünleri üzerinde odaklanması gerekliliği ve tarihsel sürekliliğin sağlanmasındaki bütüncül koruma yaklaşımının önemidir. İstanbul Boğaziçi, sahip olduğu, konum, topografik yapı, iklim ve bitki örtüsü gibi doğal özellikleri ve tarihsel süreç içinde doğa ile uyumlu şekilde gelişmiş yerleşim düzeni, kültürel yapının bir parçası olarak oluşturulup kullanılmış yeşil alanları, sivil mimarinin bir parçası olarak yalıları ile bir kültürel peyzaj alanı olarak UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’ne aday ve üye olabilecek niteliktedir. Ancak Boğaziçi’nin Galata ve İstanbul’un Dünya Miras Listesi’ne girmiş olan Tarihi Yarımada alanları ile bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Alanın kültürel ve doğal değerlerinin korunmasına yönelik planlama ve yönetim araçlarının yetersizliği gibi nedenler sahip olduğu üstün evrensel değerlerin yok olması tehlikesi yaratmaktadır. Boğaziçi’nin korunmasında ve sahip olduğu değerlerin sürekliliğinin sağlanmasında kültürel peyzaj alanları için belirlenen koruma ilkelerinin yol gösterici olarak kullanılması ve alanın bir Dünya Mirası olarak tescillenmesi gereklidir. Bilim Kodu: Anahtar Kelimeler: Kültürel peyzaj, Koruma, Dünya Mirası, Boğaziçi, İstanbul Sayfa Adedi: 144 Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Dilek ERDEN ERBEY