Boğaziçi doğal ve tarihi sit değerlerini içeren koruma planlaması içinde boğaziçi öngörüm alanı ve sahil şeridinin yeniden değerlendirilmesi

Abstract

Zengin tarihi, kültürel ve doğal bir coğrafyaya sahip olan ülkemizde, hızlı yapılaşma beraberinde nitelikli alanların yok olma ve kaybedilme tehlikesini getirmiştir. Bu alanların korunarak gelecek kuşaklara ulaştırılması için gerekli duyarlılığın oluşmadığı, çalışmaların yeterince yapılmadığı görülmektedir. Yeni konut alanlarına artarak devam etmekte olan ihtiyaç, özellikle rant açısından yüksek değere sahip alanları cazip hale getirmiştir. Bu konudaki yasal mevzuatın yetersiz, çok başlı olması ve mevcut mevzuatın yeterince uygulanmaması sonucu, kentlerimizde bu değerlerin bir kısmı yok olmuştur. Mevcut korunabilen değerlerimiz ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında, imar planları ile kentlerin eski dokusu yok edilerek yeni kentlerin oluşturulması yönünde politikalar izlenmiştir. Bu dönemde, özellikle kent merkezlerindeki tarihi ve kültürel doku, büyük zarar görmüştür. 1970 yıllardan itibaren, belirlenen tarihi, kültürel alanlarda, her hangi bir yapılaşma izni verilmeyerek bu alanların korunması öngörülmüştür. Çözüm öngörmeyen, problemleri ötelemeye dönük politikalar, kentlerin bu bölgelerini çöküntü alanları haline getirmiştir. 21.07.1983 tarihli Boğaziçi kanunun “ Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” ile yetki, görev ve sorumluluklar belirlenerek, karar ve denetim mekanizması oluşturulmaya çalışılmıştır. Kanunun amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmek olarak belirlenmiştir. Kanun kapsamında Boğaziçi alanı; öngörünüm alanı, etkilenme alanı ve geri görünüm alanı olarak bölgelere ayrılmış ve bu alanların yetkileri yeniden düzenlenmiştir. 1983 tarihli kanunla doğal sit alanı olarak ilan edilen Boğaziçi alanı, daha sonra Boğaziçi kanununun değişikliklere uğraması ve yetki alanları arasındaki karmaşadan iv dolayı bozulmaya maruz kalmış, alan gerektiği kadar korunamamıştır. Koruma anlayışının stratejik plan anlamında genel bir karar olması gerekirken, İstanbul’da bu stratejik planların zamanında yapılmaması, çarpık kentleşme olgusu ve tarım alanlarının sanayi bölgesi olmasıyla, sahillerin önemli bir kısmının betonlaşmasıyla karşı karşıya kalınmış ve kent günden güne bir yıkıma doğru gitmiştir. Tezde; ihmal edilen bu konular kentin bütünü içerisinde yeniden değerlendirilmiş, koruma yaklaşımına yeni modeller üretebilmek için, Boğaziçi’nin tarihten günümüze değişen durumu ile mekânsal gelişimi anlatılmak istenmiş, mevcut yasa çerçevesiyle de boğaziçi alanının tahrip olmasının yasal nedenleri ortaya konmak istenmiştir. Bu değişim sırasında alanın sentezi ve sentez ışığında yapılan bölgeleme çalışması yapılmış bu tespitlerle fiziksel ve sosyal değişimin kenti nasıl etkilediği daha detaylı bir şekilde yeniden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda sürdürülebilir yenilikçi koruma yaklaşımlarının oluşması gerektiği düşüncesi savunulmuştur.