Rafa kaldırılmış bir tezin sanat yapıtı olarak sanatsal/akademik çalışma bağlamında sınırlarının sorgulanması

Abstract

Sanatta Yeterlik eğitimimi tamamlayabilmek için bir metin yazma gerekliliğini düşünmeye başladığımda, sanat alanında uğraş veren bir akademisyen olma durumunu da sorgulamaya başladım. Sanat icrası ile akademik icra arasındaki karmaşık ilişki, sanatçının tez çalışması yapma zorunluluğu, eser metin nedir, tez metni nedir, sanatçı yapıtlarını bir metinle açıklarken, diğer sosyal bilimlerle (sosyoloji, sanat tarihi, felsefe gibi) ispata gitmek zorundadır, tez/eser metni yazmanın metodu nasıl olmalıdır gibi, onlarca soru kafamın içinde uçuşuyordu. Belki başka bir alanda akademik çalışma yapıyor olsam bunları sorgulamıyor olacaktım. Ama 'sanatçı-akademisyen' gibi tuhaf bir tanımlamanın içinde var olmanın karmaşasını yaşıyordum. Etrafımda gördüğüm birçok tez metnini de referans alarak, bir sanat tarihçisi, sanat sosyoloğu, sanat felsefecisiymiş gibi bir çalışma yapmak istemiyordum. Benim alanım her ne kadar bu saydığım alanlarla ilgili olsa da, bulunduğum bağlam onlardan çok farklıydı. Benim ana meselem o alanlar değil tam tersi benim alanım onların ana meselesiydi. Üstelik bu alanlarda uzmanlaşma gerekliliği de Batının sistematize edilmiş bilgiyi sınıflandırma modelinden doğmuştu. Bir yandan da Yüksek Lisans bitirme tezimi düşünüyordum, tezimi çağdaş sanat müzeciliği üzerine yapmıştım. Neden müzecilik üzerine bir tez çalışması yapma gereği duymuştum. Müze eleştirisi yapma niyetiyle başladığım tez, çağdaş sanat müzelerini kategorilere ayıran ansiklopedik bir çalışmaya dönüşmüştü. Sonraki yıllarda bu durum beni Yüksek Lisans tezimi görmezden gelmeye itmişti. Bütün bunları düşünürken, beni cevaplarını aradığım bu soruları sormaya iten şeyin, Yüksek Lisans tezimdeki-sonradan fark ettiğim-bu problemli durum olduğunu keşfettim. Ben bunlarla debelenirken karşıma çıkan, "Ortalama bir doktora tezi, kemiklerin bir mezardan diğerine taşınmasından başka bir şey değildir" sözü bir anda içinde bulunduğum karmaşık durumu daha anlaşılır kılmıştı. J. Frank Dobie'nin bu tespiti bende; ölüyü diriltme çabası-çürüme-dönüştürme çağrışımları yaptı. Öyle ya kütüphanelerin tozlu raflarında, çürümeye bırakılmış binlerce tez vardı. Artık hem kendi Yüksek Lisans tezimle, hem de bir akademisyen/sanatçının tez yazma durumuyla hesaplaşabileceğim bir alan oluşmuştu. Zaman içerisinde, bu çalışmada yapmak istediğim; Yüksek Lisans tezinin metodolojik sorgulanmasına ilaveten, tezin konusundan dolayı; müze-ölüyü yaşatma çabası, müze-çürüme/çürüyememe, müze-kategorileştirme, bağlamlarını da bu çalışmaya dâhil etme gerekliliği doğmuştur. Kendini ancak soyut olan düşünceyi görsel bir dil ile (somut olarak ortaya konmuş biçimlerle ki bu; görsel sanatların enstrümanları ile ortaya çıkan üretim biçimidir) ifade etmeyi becerebilen birisi olarak, soyut olan düşünceyi yine soyut olan dilsel, dolayısıyla yazı ile ifade etme gerekliliği Batı kaynaklı bilimsel araştırma sisteminin tez şablonuna uygun çalışma zorunluluğunu doğurur. Bu bahsettiğim durum kendi içinde de çelişir. Bir yandan aldığım eğitimin görsel sanatlar alanında olduğunu ve kendimi ancak görsel sanatların enstrümanları ile ifade edebildiğimi söylerken, diğer yandan kendimi yazı diliyle ifade etmek zorunda bırakılmayı sorunlu bir durum olarak görmem. Bu da, aslında aldığım görsel sanatlar eğitimi ile yazı yazmamı sağlayan eğitiminin, aynı kaynaktan yani Batı'dan geldiği gerçeğidir. Öyleyse bütün bu karanlık-grift durumu daha görünür kılmak için, Batı'yı dolayısıyla Modernizim'i anlamak, onun takıntılarına bir göz atmak gerekir. Beni ilgilendiren sorulara cevap bulmak için müze ve ansiklopedi kavramları üzerinden ilerleyeceğim. Ve içinde bulunduğum durumu daha iyi kavrayabilmek için gerekli gördüğüm yerlerde Doğu-Batı karşılaştırmaları yaparak ilerleyeceğim. Bu çalışma, Yüksek Lisans bitirme tezi olarak 'Çağdaş Sanat Müzeciliği Kapsamında Türkiye'de Müzecilik Hareketleri' başlığıyla sunulmuş tez çalışmasının, hem ele aldığı konuyu hem metodolojik yaklaşımını ele alıp yeniden sorgulamayı amaçlar. Söz konusu tezin konusunun da sanat müzeleri olması dolayısıyla, müze-akademi-sanat-tez kavramları arasındaki ilişkiler sorgulanır. Müze ve tez uygulamaları Batı'nın bilimsel/akademik araştırma biçimi olarak dünyaya yayıldığına göre, bu kavramlar modernizm bağlamında ele alınır. Rafa kaldırılmış bir Yüksek Lisans tezinin yeniden dolaşıma sokulması, Sanatta Yeterlik bitirme konusu olarak, akademik alandan sanatın alanına kaydırılmasının olanakları araştırılır. Burada amaçlanan, Batı kaynaklı Türk Eğitim sisteminin tez şablonuna uygun çalışma zorunluluğu, bu sınırlar içerisinde, ya da tamamen bağımsız yeni bir yol izlemenin mümkün olup olmadığını süreç içerisinde görmektir. Bu çalışmadan, sanatın alanının/akademik çalışma alanının ne olması gerektiğini belirleyen, öğütlerde bulunan çerçeveleyici bir metin olması istenmez. Bu çalışmadan kesin yargı bildiren "–dir, -dır" dan ziyade, "-midir? –mı acaba?"yı soran süreçte yaşanan deneyimlerin anlatısı olması niyetiyle yeni çıkış noktaları arayışının nasıl sonuçlanacağını göstermesi beklenir. Bir eser metin olmasından dolayı kişisel bir bakışı da içinde barındırır.