İstanbul tarihi yarımadanın koruma kriterleri açısından etüdü ve koruma modeli önerisi

Abstract

Birinci bölümde, konunun genel tanımı yapılarak, araştırmanın amacı, kapsamı ve yönteminden söz edilmektedir. İkinci bölüm, İstanbul Tarihi Yarımada'nın mekânsal oluşumu, metropoliten alan içerisindeki yeri, fiziksel ve coğrafi konumu, topoğrafik yapısı, iklim, jeolojik yapı, yerleşime uygunluğun değerlendirilmesi, doğal yapısı ile sosyo-ekonomik yapısı tanımlanmaktadır. Bu bölümde alanın sosyal ve ekonomik yapısının kentin oluşumundaki etkilerini belirleyebilmek amacıyla tarihsel süreç içerisindeki demografik ve ekonomik yapı incelenmiştir. Sit alanı olarak Yarımadanın sosyo ekonomik yapısı ve bu yapıdaki değişim tanımlanmıştır. Üçüncü bölüm, Yarımadanın kentsel sit alanı olarak tanımlanmasında topografya ile birlikte en önemli etken olan tarihsel gelişim süreci değerlendirilmiştir. Tarihi kentin planlama süreci tanımlanmış ve planların kentin biçimlenişinde ve korunmasındaki etkileri ortaya konulmuştur. Planlama sürecinin günümüz boyutu ve kentin sit alanı ilan edilmesi Kurul Kararları doğrultusunda irdelenmiştir. Dördüncü bölümde, Yarımada'nın topografya, tarihsel süreç ve işlevle şekillenen yapısı, özgün dokunun tanımlanması doğrultusunda kent imajı, özgünlük, kentin özgün yapısının bozulma nedenleri başlıkları altında değerlendirilerek korunması gerekli niteliklerinin ve dokusal bozulmanın tesbiti yapılmıştır. Bu bölümde günümüzde koruma modelinin uygulamasında belirleyici olacak kentsel ve yapısal verilerle kent dokusu tanımlanmıştır. Beşinci bölüm, İstanbul Tarihi Yanmada koruma modelini tanımlamaktadır. Koruma, planlama kavramları, kentsel sit alanlarının korunması, yasalar ve politikalar, korumanın imar planlarıyla ilişkisi, kentsel sit planlarının uygulaması visüreci kuramsal gelişim ve güncel uygulama irdelenerek; Türkiye'de kentsel sit alanlarının korunması, koruma planlarının sorunları, kentsel korumanın ekonomik boyutu ile birlikte ele alınmış, model bu sorunlar ve temeller doğrultusunda oluşturulmuştur. Yarımada' nın özgün nitelikleri doğrultusunda korunmasının günümüz yasal yönetsel ekonomik ve koruma-planlama kavramları ile ilişkilendirilmiş, bütüncül bir modele ihtiyaç duyması temeliyle, koruma planının yaklaşımı, kapsamı, kentsel yenileme ve kentsel tasarımı etkin olarak kullanan, sürdürülebilir kurumsallaşmayı sağlayacak sosyal ve ekonomik boyutuyla bir bütün olan eylemsel planlama olarak model tanımlanmıştır. Altıncı bölümde; modelin Tarihi Yarımada'nın koruma önerilerinin oluşumundaki yaklaşımı irdelenmektedir. Koruma modelinin Yarımada ölçeğinde geliştirilecek koruma ve uygulama politikaları, kentsel yenileme yaklaşımı tanımlanarak, uygulamaya yönelik öneriler ve kurumlararası eşgüdüm sağlanması, yerel yönetimlerin Yarımada'nın koruma modelindeki yeri değerlendirilmektedir. Yedinci bölümde, Tarihi Yarımada'nın kentsel sit alam olarak koruma modeli önerisinin diğer bölümlerle birlikte ele alınarak sonuçların belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci ve üçüncü bölümünde, Tarihi Yarımada'nın doğal konumu ve tarihsel gelişimi ile kentsel sit alam niteliği ve korunması gerekli fiziksel kültürel sosyal ve ekonomik ve tarihsel nitelikleri belirlenmiştir. Dördüncü ve beşinci bölümlerde, Yarımadanın özgün dokusunun bozulma süreci, morfolojik özellikleri ve kent imajı doğrultusunda kentsel sit alanı olarak korunması gerekli değerlerin belirlendiği ve güncel koruma anlayışının irdelenerek modelin tanımını yapılmıştır. Modelin bütünleşik ancak sürdürülebilir bir koruma ve ekonomik fiziksel ve sosyal gelişimi hedefleyen kurgusu oluşturulmuştur. Sonuç olarak Tarihi Yanmada koruma modeli önerisi; pek çok farklı disiplinin ortak bütünde ve yararcı bir yaklaşımla ele alındığı, yaşayan dinamik bir kavram olarak ortaya çıkmaktadır. Halkın katılımı, kurumlar arası eşgüdüm, uygulayıcı ve sorumlu kurum, yasal, teknik, ekonomik destek, teknik altyapı faktörlerine dayalı bir "Eylemsel Planlama Modeli", kamuoyu yaratma, sahiplenme ve sosyal boyutuyla birlikte kentsel yenileme kavramı, Tarihi Yarımada'nın koruma modeli önerisini oluşturmaktadır.