Klasik Osmanlı dönemi (16. yy. ve 17. yy.) saray dokumalarının motif gelişimleri ve kompozisyon sistematiği

Abstract

Klasik Osmanlı Dönemi (16.yy.ve 17.yy) Saray Dokumalarının Motif Gelişimleri ve Kompozisyon Sistematiği Başlığında ele alman çalışmada, Osmanlı devletinde, dokumacılık sanatının geleneksel boyuttan, Saray Dokumaları boyutuna geçiş süreci tarihsel olarak irdelenmiş, Geleneksel Türk Sanatı bütünlüğü içinde, Dokumacılığın halk ve saray Sanatı kavranılan netleştirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Klasik dönemini oluşturan yapısal oluşumlar paralelinde, Saray Sanatı kapsamında, Sarayda kullanılan özel dokumaların fiziksel özellikleri yanında, insan ve toplum bağlanımda sosyo kültürel etkileri ele alınmıştır. Genel anlamda dokuma ve giyimin insan ve toplum ilişkilerinde etkisi hakkında bilgi verildikten sonra, Klasik Osmanlı Dönemi Sanatı konusu, özetlenerek, Geleneksel Dokumacılık sanatı kapsamında, saray dokumalarında kullanılan motiflerin kaynaklan, kökenleri, çeşitli kültürler ile bağlantılan ve etkileşimleri açıklandıktan sonra Saray Dokumalarının çeşitliliği ortaya konmuştur. Klasik dönem Saray dokumalarının adlandınlmalan konusunda sağlıklı veriler toplamak amacıyla taranan kaynakçalar belirtilmiştir. Tesbit edilen Klasik Dönem Saray Dokumalarının dökümü yapılmıştır. Geleneksel dokuma yüzeylerinin süslenmesinde kullanılan çizgi motifi ele alınmış ve çizgili kumaşların gelişimi açıklanmıştır. Saray dokumalarında kullanılan malzemelerin özellikleri, bunlan işleyen çeşitli meslek dallan tespit edilerek, klasik dönem toplumu içindeki hareketlilik vurgulanmıştır. Saray Dokumalarında kullanılan motiflerin kökenleri Klasik Dönem Türk Sanatı örneklerinde kullanılan motifler ile birlikte ele alınarak, dokuma uygulama sürecinde, dokuma tekniğine özgü kaçınılmaz motif değişimlerinin karşılaştınlmasına olanak sağlanmıştır. Türklerde Bahçe Kültürü ile Saray Dokumalarında kullanılan bitkisel motiflerin bağlantılan araştınlmıştır. Sembolik motiflerin anlamlan irdelenerek, motiflerdeki mitolojik, estetik ve moda etkilerine açıklık getirilmiştir. Bitkisel, Hayvansal, Sembolik ve Geometrik kökenli motiflerde üsluplaşmalar açıklanmış, zaman içinde oluşan farklılaşmalar belirtilmiştir. Saray Dokumalanndaki motifler dokunduğu gibi görselleştirilerek Klasik Dönem Sanatlarında kullanılan motiflerle karşılaştırma olanaklan sağlanmıştır. Sarayda kullanılan yazılı kumaşlar hakkında bilgiler aktanlmış ve zamanın dokuma kültürü, örnekler ile açıklanmıştır. Klasik Dönem Saray Dokumalarında kullanılan motifler gerek kendi biçimleri gerekse tasanm alanlarında düzenleme şekilleri doğrultusunda Geometrik temel formlara indirgenerek çözümlemelere gidilmiştir. Kare, üçgen, daire, oval, sivri uçlu elips ve kozalak biçimlerdeki motifler karakteristik örnekleri ile ele alınarak açıklanmış ve Saray dokumalanndaki motif gelişimleri, kompozisyon sistematiği konusunda yeni çalışmalara yol gösterecek somut sonuçlar aranmıştır.