KONYA MERKEZ VE İLÇELERİNDE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ EĞİTİM YAPILARI

Abstract

Cumhuriyet’in kurulmasının ardından bir dizi talimatnameyleeğitimin her aşamasını içeren düzenlemeler getirilmiş, düşünsel anlamdayeni bir nesil inşa etme ve eğitimi toplumun her kademesine yayma amacıdoğrultusunda ülkenin dört bir yanında eğitim seferberliği yaşanmayabaşlamıştır. Anadolu’nun merkezinde yer alan ve uzun yıllar ilim merkeziolma özelliğini koruyan Konya şehrinde söz konusu süreçte aynı amaçdoğrultusunda pek çok eğitim yapısı inşa edilmiştir. Konya’da ErkenCumhuriyet Döneminde inşası tamamlanan yapıların büyükçoğunluğunu tip proje olarak Anadolu’nun çeşitli kentlerinde de aynısüreçte inşa edilmiş, strüktür, plan ve tasarım bağlamında birbirinitekrar eden yapılar oluşturmuştur. Şehir merkezinde inşa edilen tipprojeler kısa sürede ihtiyaçlar dahilinde ilçelere de yayılmış, özellikleneoklasik cepheler ve simetrik planlar aynı dönemde tamamlanan okulbinalarının büyük kısmında uygulanmıştır. Konya şehir merkezindebulunan tip projelerin dışında ilçelere bağlı köylerde küçük ölçekliokullar, aynı dönem Anadolu’da görülen "ikinci tip proje" ya da "köyokulu projesi" olarak adlandırılan, kurulum sürecinde işlevselliğin başatolduğu eğitim yapılarına örnek oluşturmuştur. Cumhuriyet’in erkendönemlerinde Konya’da, tip proje ve ikinci tip projelerin yanı sıra modernmimariye ait unsurlar taşıyan bir eğitim yapısı da inşa edilerek dönemmimarisi çerçevesinde değerlendirilmesi ve tartışılması gereken önemliörnekler yaratılmıştır. Çalışmada yer verilen yapılar, Konya Koruma, Uygulama veDenetim Bürosu tarafından farklı tarihlerde tescil edilmiş, günümüzeulaşabilen, ilk inşa amacı "okul" olan yapılardır. Cumhuriyet’in erkendönemlerinde inşa edildiği bilinen Konya Kız Tatbikat Okulu veSeydişehir Bostandere İlkokulu, koruma kurulu tarafından tesciledilmelerine rağmen geçirdikleri büyük değişim ve özgün özelliklerinineredeyse tamamen yitirmeleri sebebiyle çalışmaya dahil edilmemiştir.Bu çalışmada kısaca Türk eğitim tarihinde yaşanan gelişmeleredeğinilerek, Konya şehir merkez, ilçe ve ilçelere bağlı köylerindeCumhuriyet’in ilk on beş yılına tarihlendirilebilecek eğitim yapılarınınplan, cephe ve üslup özellikleri bakımından ele alınıp değerlendirilmesiöngörülmüştür.

Immediately after the establishment of the Republic, a series of regulations were introduced, including arrangements for all stages of education, and a mobilization of education in all corners of the country in line with the aim of building a new generation of ideas and disseminating education to all levels of society. In the city of Konya, which is located in the center of Anatolia and has preserved its status as the center of science for many years, many educational buildings have been constructed in the process in line with the same purpose. Most of the buildings completed in the Early Republican Period in Konya were constructed in the same process in various cities of Anatolia as a type project and constituted a repetitive structure in terms of structure, plan and design. The type projects that were built in the city center spread to the districts within the shortest period of time, especially the neoclassical façades and symmetrical plans were implemented in most of the school buildings completed in the same period. In addition to the type projects in the city center of Konya, small-scale schools in the villages connected to the districts constituted an example of the educational structures, called 'second type project" or "village school project’’ seen in Anatolia at the same period, in which the functionality during the installation process is dominant. In the early part of the Republic, in Konya, an educational structure with elements of modern architecture as well as type projects and second type projects were constructed and important examples were created that should be evaluated and discussed within the framework of period architecture. The buildings included in the study are buildings which were registered by Konya Protection, Application and Supervision Bureau on different dates and whose primary constructional purpose is school. Although the Konya School of Medicine and the Seydişehir Bostandere Primary School, which are known to have been built in the early period of the Republic, were registered by the protection bureu, they were not included in the study because of the great change they have made and the almost complete loss of their original features. In this study, we briefly discuss the developments in the history of Turkish education and evaluate the educational structures that can be dated to the first fifteen years of the Republic in Konya city center, districts and villages connected to the center in terms of plan, facade and style features.