Toprak yapı mimarisinde ekolojik kriterlerin değerlendirilmesine yönelik model önerisi

Abstract

Doğal kaynakların giderek tükendiği günümüz dünyasında insan ve çevre sağlığı tehlike girmiş, böylelikle çevrenin korunması, iklimsel değişiklikler dikkate alınarak enerji tüketiminin azaltılması gibi yaklaşımlar ön plana çıkmıştır. Yerel mimaride kullanılan ve günümüzde de geliştirilmeye devam eden en eski yapı türü olan toprak yapılar, sürdürülebilir bir mimari için doğru bir kaynak teşkil etmektedir. Çevre problemlerine bir çözüm önerisi olarak ekolojik mimarlık kavramı önem kazanırken tarihten bu yana barınma gereksinimini karşılamak için kullanılan toprak yapı malzemesi incelendiğinde, ekolojik özellikleriyle öne çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada, çeşitli nedenlerle üretimi azalan ve modern yapılarda çok fazla tercih edilmeyen toprak yapı malzemesi ekolojik olarak irdelenmiştir. Bu kapsamda toprak yapı örneklerinin ele alınarak ekolojik açıdan değerlendirilmelerine yönelik bir model önerisinin hazırlanması çalışmanın temel amacını oluşturmuştur. Böylelikle, sonraki tasarımlar için bilgi birikimi oluşturmakla birlikte toprak yapı mimarisinin ekolojik yönü belirtilmeye çalışılmıştır. Bu amaca yönelik olarak öncelikle toprak yapı malzemesinin tarihten bu yana dünyadaki kullanım süreci anlatılmış, değişen çevre politikaları sonrasındaki durumu değerlendirilerek günümüzdeki kullanım süreci ve algısal etkisi ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, toprak yapı mimarisinde iz bırakan, farklı kültür ile bölgelerde uygulama yapmış ve toprak yapı mimarisine yeni bakış açıları getiren mimarların mimari yaklaşımları açıklanmış, bu mimarların toprak yapı uygulama metotları üzerinden malzemeyi kullanım şekilleri incelenmiştir. Bu kapsamda belirlenen Hasan Fathy, Nader Khalili, Gernot Minke, Martin Rauch ve Anna Herringer'ın üretim süreçleri incelenerek seçilen uygulama örnekleri ele alınmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde, yeşil bina değerlendirme sistemleri ve literatürdeki ekolojik değerlendirme modelleri incelenerek çalışmanın amacı ve kapsamına yönelik oluşturulan modelin performans kriterleri, puanlama sistemi, değerlendirme standartları belirlenmiştir. Oluşturulan model önerisi seçilen mimarların dünyanın farklı bölgelerinde uygulanmış beş yapı örneği üzerinden test edilerek yapıların değerlendirme verileri çizelgeler üzerinden analiz edilmiştir. Çalışma sonunda, dünyanın farklı iklim bölgelerinde üretilen/üretilecek toprak yapıları ekolojik olarak değerlendirebilecek deneysel bir model elde edilmiştir.