Erişilebilir üniversite kampüs alanları ve binalarının tasarım parametreleri “Niğde Ömer Halisdemri Üniversitesi Örneği”

Abstract

Özel gereksinimlere sahip yaşlı ve engelli birey sayısının genel nüfusa göre oranının artmasıyla birlikte ve toplumu oluşturan her bireyin ömürlerinin bir kısmında özel gereksinime ihtiyaç duyabileceği gerçeği karşısında fiziksel çevrenin her bireyin ihtiyaç duyduğu veya duyabileceği şekilde tasarlanması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Toplumdaki bütün bireylerin hayatlarını kolay ve esnek hale getirmek, engelsiz yapılı çevre tasarımıyla mümkündür. Engelsiz çevreler, engellilerin güvenli ve özgürce hareket etmelerini ve yapılı çevredeki olanakları kullanmalarını sağlayan ortamlardır. Erişilebilirlik, belirli ihtiyaçlara ve farklı kısıta sahip kişiler için sonradan uyarlama veya iyileştirmelere gerek kalmadan tüm insanlar için yapılı ortamların rahat ve bağımsız kullanılmasıdır. Engellilerin sosyal yaşama tam katılım sağlaması, içinde yaşadıkları toplumların kalkınmasını ve diğer vatandaşlara sağlanan imkânlardan yararlanmalarını sağlanması eğitim ve sağlık kurumları vb. bütün kamu kurumlarının, spor, dinlenme ve eğlence mekânlarının, alışveriş merkezleri gibi kompleks yapıların erişilebilir olmasıyla mümkündür. Eğitim her insanın erişmesi gereken temel insan haklarından biridir. Akademik, sosyal ve bireysel gelişime büyük ölçüde katkı sağlayan üniversite kampüs çevresi ve yapılarında da erişilebilirlik şartının sağlanması gereklidir. Sosyo-kültürel ortam ve kullanıcı çeşitliliğiyle küçük bir kent özelliği olan kampüsler iyileştirilmesi gerekli temel mekânlardır. Çalışma kapsamında Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Merkez Kampüsü'nde bulunan bir idari bina, bir eğitim binası ve bir kongre kültür merkezinin erişilebilirliği mevcut standartlara uygun hazırlanan değerlendirme formlarıyla belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın literatür kısmında engel, engellilik ve erişilebilirlikle ilgili tanımlara yer verilmiş, Türkiye ve Dünya'da geçerliliği kabul görmüş mevzuat ve yasalara kısaca değinilmiştir. Engelsiz tasarım anlayışı ve nasıl olması gerektiğine değinilerek erişilebilir kampüslere örnekler verilmiştir. İşitme, görme ve yürümede zorluk yaşayan fiziksel engelli bireylerin erişimi çalışmaya dahil edilmiştir. Alan çalışması bölümünde seçilen örneklem grubu hakkında genel bilgiler verilerek, çalışmanın yöntemini oluşturan değerlendirme forumunun hazırlanma evreleri anlatılmıştır. Hazırlanan formlar seçili yapılar yakın çevresi ve mekân içerisinde belirlenen alanlar üzerinde uygulanarak üç yapının erişilebilirliği belirlenmiştir. Genel erişilebilirlik değerinin yanı sıra otoparklar, erişilebilir güzergâhlar, kaldırım ve rampalar, bina giriş-çıkışları, katlar arası ulaşım sisemleri, tuvaletler ve amfi, derslik, koridor olarak ayrılan bölümlerin ilgili düzenleme ve standartlara uygun hazırlanan formlara uyumluluğu grafiklerle açıklanmıştır. Sonuç olarak standart bir kullanıcı grubunun olmadığı farklı yetenek ve eskikliklere sahip bütün bireylerin erişimi kolaylaştıracak tasarımların yapılması gerekliliği vurgulanmıştır. Birçok işlevi içerisinde barındıran üniversite kampüs çevresi ve yapılarının nasıl olması gerektiğiyle ilgili tasarım iyileştirmeleri ve önerileri getirilmiştir. Sahip olunan herhangi bir engel değil yapılı çevrede bulunan engeller yaşamlarımızı zorlaştırmaktadır.