İstanbul Resim ve Heykel Müzesi koleksiyonunda bulunan kadın sanatçılar, eserleri ve kadın sanatçıların sergilerdeki temsili

Abstract

İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, 20 Eylül 1937 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde Dolmabahçe Sarayı'nın Veliaht Dairesi'nde açılmıştır. Türkiye'nin ilk plastik sanatlar müzesi olan kurum, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'ne (günümüz Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) bağlanmıştır. Bir üniversite müzesi olarak faaliyetlerini sürdüren kurumun koleksiyonunda resim, heykel, hat, seramik, ikon ve enstalasyon olmak üzere yaklaşık 12.000 adet eser bulunmaktadır. Müze'nin ilk koleksiyonu olan Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu'na ek olarak, Dolmabahçe Sarayı, Topkapı Sarayı Müzesi, 50 Yıllık Türk Resmi Sergisi'nden alınan eserlerle birlikte, dönemin bakanlıklarından ve devlet dairelerinden toplanan 300'e yakın eserden oluşmaktadır. İlk koleksiyonunun geliştirilmesi için yapılan satın alımlar ve bağışlar sayesinde Türk sanatının en seçkin örneklerinin bir arada bulunduğu mevcut koleksiyon oluşturulmuştur. Böylece bir havuz müze görevini de gören İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Anadolu'da sanatın yaygınlaştırılması ve sanat görgüsünün geliştirilmesi için açılan müze ve galerilere çokça eser göndermiştir. Bu çalışmada, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi'nin Türk sanat tarihindeki yerinin ve öneminin anlaşılabilmesi için Türkiye'de müzecilik alanındaki ilk faaliyetlerinden Müze-i Hümayûn'un kuruluş sürecine dek atılan adımlar incelenerek Müze'nin tarihçesi verilmiştir. Kadın sanatçılar özelinde yapılan bu araştırmada, kadınlara eğitim veren kurumlara değinilerek Müze envanteri incelenmiştir. Envanter kayıtları müze kurumunu besleyen birincil kaynaktır. Köklü bir müze kurumu olması sebebi ile erken tarihli bir envanter kayıt sistemine sahip olan Müze'nin envanter güncelleme çalışmaları eserlerin türüne göre yapılmıştır. Resim ve heykel türünde eser veren kadın sanatçıların ele alındığı bu çalışmada öncelikle envanter kayıtları taranmış ve kadın sanatçıların listesi çıkarılmıştır. Kadın sanatçılar listesi hazırlanırken envanter kayıtlarının sehven eksik yazılmış olması sebebi ile isim ve soy isim bilgileri doğrulanmıştır. Tespit edilen kadın sanatçıların biyografilerine ulaşılmış ve elde edilen bilgiler neticesinde güncel biyografilerine eklemeler yapılmıştır. Kadın sanatçıların gerçekçi biyografileri eşliğinde Müze koleksiyonunda bulunan eserleri ve eserlerin menşei doğrulanmıştır. Kadın sanatçılar, "Osmanlı Dönemi'nde Üretim Yapan Kadın Sanatçılar", "Erken Cumhuriyet Dönemi'nde Üretim Yapan Kadın Sanatçılar", "1950-1970 Dönemi Arasında Üretim Yapan Kadın Sanatçılar", "1970'ten Günümüze Üretim Yapan Kadın Sanatçılar" adıyla dört başlık altında, bulundukları döneme göre değerlendirilmiş, kadın sanatçıların bulundukları dönemde bir kamu müzesinde ne kadar yer alabildiği üzerinde durulmuştur. Yapılan araştırmaların ve tespit edilen bilgilerin Müze envanter kayıtlarının güncellenmesi sırasında yararlanılacak bir kaynak olması hedeflenmiştir.