Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Araştırmalarında Türk Arşivleri

Abstract

Projemizde, arşivlerin tarihsel geçmişleri, içerikleri, belge temin yolları ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi’ne katkıları araştırılmıştır. Araştırma kapsamında, gerekli arşivlerle iletişime geçilmiş müracaat ve arşiv içerikleri hakkında bilgiler alınmıştır. Diğer taraftan dijital arşivler araştırılıp Cumhuriyet tarihine katkıları değerlendirilmiştir. Bu kapsamda çalışmamızda, Türk arşivlerinin kuruluşları, işleyişleri ve içerikleri hakkında bilgiler sunulmuştur. Temelde Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), en önemli arşivler arasında yer almaktadır. Devlet arşivlerinin son yıllarda birleşmesi (aktarılmaları ve tasnif çalışmaları halen devam etmektedir), dijital platforma taşınması gibi değişiklikler incelenmiştir. Öte yandan Cumhurbaşkanlığı Arşivi’ne araştırmacıların girmesine izin verilmemektedir. Adı geçen arşivle iletişime geçilip, çalışılan konu hakkında, belge mevcut olup olmadığı bilgisi alınmaktadır. Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATASE) Arşivi, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait birçok katalog mevcut olmakla birlikte, II. Dünya Savaşı, Kore Savaşı ve Körfez Savaşı gibi yakın döneme ait olan belgelerin bulunmaktadır. Ancak arşivin devlet arşivlerine aktarılma işlemleri sürdüğü için birçok katalogu kapalı durumdadır. Kızılay Arşivi’nin dijital ortamda tarama yapılmaktadır. Ancak dijital ortamda sadece özetler bulunmaktadır. Belgelerin tamamı kurumdan istenmektedir. Türk Tarih Kurumu (TTK) Arşivi, henüz dijital ortama aktarılmamıştır. Atatürk dönemine ait belgeler bulunduğu gibi zengin görsel malzemeler bulunmaktadır. Aynı zamanda tasniflenmemiş çok sayıda belge ve materyal bulunmaktadır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, bağışla gelen belgeler ile özellikle son yıllarda zengin bir kataloga sahip olmuştur. Dijital ortamda araştırma yapılabilmektedir. Ancak son yapılan bağışlar, tasnif çalışmaları da tamamlanmamıştır. Çeşitli dernek ve vakıfların arşivlerinin yanı sıra aile ve kişi arşivleri, özel araştırma neticesinde bulunmaktadır. Son yıllarda birçok şehirde, kent arşivleri üzerinde çalışmalar yapılarak zengilleştirilmeye çalışılmaktadır. Bölge ve yöre özelinde çalışanlar için zengin kaynaklara sahip olan bu arşivler, henüz Türkiye’de yaygınlaşmamıştır. Kurumların ve üniversitelerin ortak projeleri kapsamında yapılan dijital arşivler bulunmaktadır. Bunlar arasında Ankara Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nin gazete arşivleri önemli yer tutmakla birlikte, yeterli değildir. “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Araştırmalarında Türk Arşivleri” adlı proje sadece öğrenciler için ders kitabı değil aynı zamanda konu ile ilgilenen araştırmacılar ve ilgililerin el klavuzu olacak niteliği taşımaktadır.