Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Bilim, Sanat Arşivi
Açık Bilim, Sanat Arşivi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.MSGSÜ'de Ara
İstanbul'un Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Eserleri Envanteri (Fatih İlçesindeki Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Eğitim Yapıları)
Özet
Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar "Milli Mimari Rönesansı" olarak da adlandırılan Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’ nda, üslubun geçerli olduğu, uygulandığı geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde pek çok eğitim yapısı inşa edilmiştir. Bunlardan İstanbul Fatih'te, suriçi İstanbul 'unda da her iki dönemde inşa edilmiş olan bu üslubun temsilcisi eğitim yapıları bulunmaktadır. İncelenen bölgede 6 okul binası Osmanlı, 10 bina ise üslubun Cumhuriyet Dönemi örnekleridir.
Üslubun eğitim yapıları arasında farklı plan ve cephe kuruluşlarına sahip örnekler mevcuttur. Dikdörtgen plan şeması yaygın uygulamadır. "U" plan şemasında, "U"nun kollar arasına, mekanla bağlantılı olarak yerleştirilen sekizgen birimin olduğu plan şeması, İstanbul' daki eğitim yapılarının pek çoğunda tip proje olarak kullanılmıştır. Bu projenin ilk uygulandığı eğitim yapısı da yine İstanbul' da bulunan ve 1914'te inşa edilen Çapa' daki Dar'ül- Muallimat-1 Ali Binasıdır. Osmanlı Dönemi' nde muhtemelen mimar Kemalettin tarafından tasarlanmış ve üretilmiş olan bu proje erken Cumhuriyet Döneminde de Birinci Ulusal Mimarlık üslubu yapılarının, aynı şehirdeki örneklerinin çoğunda uygulanmıştır.
Birinci Ulusal Mimarlık Üslubunun planda en belirleyici özelliği olan simetrik düzenleme, eğitim yapılarının planlarında da görülmektedir. Planlarda dikdörtgen alt taban kurulusunun varyasyonları da görülmektedir. "Dağılım alanını oluşturan uzun koridor düzeni her plan tipinde mevcuttur.
Belirlenen bölgede, üslup dahilinde seçilen eğitim yapılar bu amaçla inşa edilen ve günümüze ulasan örneklerdir. Tamamına yakını doğrudan veya dolaylı olarak eğitim işlevini sürdürmektedir. Medreset'ül Kuzat kütüphane, Beyazit 5. Mektep I Fatih Rehberlik ve Araştırma Merkezi, 5. Mektep II ise I.Ü. Mimarlık Fakültesi yönetim binası olarak kullanılmaktadır. Zeynep Sultan Medresesi bir vakfın kullanımındadır.
Birinci Ulusal Mimarlık Üslubunun bütün özelliklerini tek yapıda görmek mümkün değildir. Bununla birlikte üslup etkisinin en yogun görüldügü örnek Çapa Dar'ül- Muallimat-1 Ali binasıdır. Üslubun karakteristik formu olan yarım küre Osmanlı kubbeleri Fatih' teki eğitim yapılarının hiçbirinde görülmez.
