Sergilerde "genişlemiş alanda" anlatı: Garanti galeri örneği

Abstract

Bu çalışma; sanat tarihi, küratoryal teknikler ya da müzebilim gibi çok çeşitli disiplin ve perspektif aracılığıyla incelenebilecek "sergi" kavramını mekân temelinde ele alır: bir eksende mevcut sergi mekânıyla ilişkilenme biçimi üzerinden, diğer eksende ise değişen deneyim seviyeleri üzerinden bir tartışma zemini kurar. Sergilerdeki anlatı, sergiyi oluşturan kavramsal ve mekânsal inşaların bütünü olarak varlık gösterir. Söz konusu kavramsal inşa, sergi içeriğinin (eser, obje ya da araştırmanın tümünün, yani yazılı ya da görsel envanterin) ham olandan işlenmiş olana doğru seçildiği, bir araya getirildiği ve bağlamsallaştırıldığı kürasyon sürecine işarete ederken; mekânsal inşa, mevcut sergi mekânı (kartezyen mekân) içinde küratoryal bağlam çerçevesinde üretilen mekânsallığı tarifler. Temelde, bir anlatı mekânı olarak nitelendirilebilecek sergiler; mutlak mekânın, tasarım aracılığıyla, olasılıklarla dolu muğlak mekânsallıklara dönüşme potansiyelini incelemek, mekân ve mekânsal arasındaki diyaloğu deşifre etmek için uygun ortamlardır. Rosalind Krauss'un 1979 tarihli "Sculpture in the Expanded Field" (Genişlemiş Alanda Heykel) adlı ufuk açıcı makalesinde, Klein diyagramından yararlanarak heykel sanatının, diğer disiplinlerle olan ilişkisini haritaladığı diyagram, sergilerdeki anlatının mekânsallaşmasını incelemek için uygun bir model önerisi olarak görülmüş ve Krauss'un diyagramında ne olduğu, ne olmadığına bağlı olarak tanımlanabilir hale gelen heykel sanatının incelenme biçimine öykünerek "Sergilerde Genişlemiş Alanda Anlatı" (SGAA) diyagramı üretilmiştir. Kraussvari bu diyagram aracılığıyla sergilerdeki anlatıyı örgütleyen kavramlar ve bu kavramların melezliğinde oluşan ilişkisellikler görünür hale getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın hem bir çıktısı, hem de sürecin gelişimine imkan veren bir planlama aracı olarak işlev gören SGAA diyagramını kullanarak, sergileme tarihinde öne çıkan sergileri ve Garanti Galeri sergilerini haritalamak; sergilerde anlatıyı örgütleyen kavramları deşifre etmek üzere önerilen düşünsel ve soyut modelin somutlaşmasına ve daha kolay kavranabilir hale gelmesine yardımcı olmanın yanı sıra, diyagramın farklı potansiyellerini görünür kılma noktasında da bir çeşitlilik sağlamıştır. Sergileme tarihinin diyagrama yerleştirilmesi, uzun bir zaman aralığına yayılan, farklı mekânlardaki çok çeşitli sergiye mekânsallık ve deneyim ekseninde bir bakışı mümkün kılarken; Garanti Galeri sergilerinin diyagrama yerleştirilmesi ise çok daha kısa bir zaman aralığındaki 30 serginin daha yakın bir okumasını yapmayı sağlamıştır.