Bor mineralinin cephe temizliğinde küfeki taşı üzerinde kullanılabilirliğinin araştırılması

Abstract

Yüzyıllardır ayakta duran, bir dönemin yapım tekniği ve ustalığını bir eser olarak bugün görmemizi sağlayan tarihi taş yapılar, korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması gereken yapılardır. Ancak bu yapılar bulundukları çevre koşulları içinde yıpranma, kirlenme, bozulma davranışları gösterebilmektedir. Dünyanın bulunduğu yaşam koşulları ağırlıklı olarak çevresel etkileri minimize edilmiş olanı desteklemektedir. Bu nedenle koruma yaklaşımı da sürdürülebilir ve çevreci çözümler içinde gelişim ve değişim göstermektedir. Restorasyon ve cephe temizliğinde kullanılan yüzey temizleyiciler ve uygulama yöntemleri genellikle ithal edilmektedir. Özellikle kimyasal temizlik yöntemlerinde kullanılan teknik, teknoloji ve ajanlar ithal edilmektedir. Kullanılan bu ajanların malzemelere verdiği etki zaman içinde deneyimler ile anlaşılmaktadır. Yerel olarak üretilmiş olan bir temizlik ajanı bulunmamaktadır. Kaynağın yerel, çevreci, tekrar bulunabilir ve ekonomik olması ölçütleri ile farklı birçok sektörde kullanılan, aynı zamanda ahşap temizliğinde kullanımına dair örnekler bulunan Bor minerallerinin taş temizliğinde kullanılabilirliğinin araştırılması, taş temizliği için ajan olarak önemli bir kaynağın kazanılmasını sağlayabilir. Bu araştırmanın amacı; bor minerali katkılı temizlik ajanlarının taş temizliğinde kullanılabilirliğinin deneysel olarak analiz edilmesidir. Bu çalışmada Bor minerallerine ek olarak karşılaştırma yapabilmek amacıyla yaygın olarak kullanılan temizlik ajanları da ilave edilmiştir. Etkinin karşılaştırılabilmesi amacıyla taş türü olarak tek taş seçilmiştir. Taş olarak İstanbul'da yaygın kullanıma sahip olan küfeki taşı tercih edilmiştir. Çalışmanın yöntemi deneysel analizdir. Deneyler MSGSÜ MerLab (Kültür Varlıkları ve Sanat Eserleri Malzeme Uygulama ve Araştırma Merkezi)'da yapılmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; çalışmanın amacı kapsam ve yöntem hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde; tarihi taş yapılarda cephe temizlik yöntemleri hakkında literatür taraması ve alanında uzman kişilerin görüşleri doğrultusunda açıklanmıştır Üçüncü bölümde; Bor mineralinin küfeki taşı temizliğinde kullanılabilirliğinin tespit edilebilmesi için ön ve ana deney programı içeren deney programı yapılmıştır. Bor mineralinin taş temizliğine ilişkin olarak literatürde herhangi bir bilgi yer almadığı için ön deneylerde; karışım oranlarının belirlenmesi, çözelti hazırlama, küfeki ve mermer taşı üzerinde bor mineralli temizlik ajanlarının kullanılabilirliği analiz edilmiştir. Ön deney sonuçlarının Bor mineralinin kullanımına dair olumlu sonuçlar vermesi ile ana deney programı hazırlanmıştır. Ana deneylerde; taş türü doğrulama deneyleri, kir türünün belirlenmesi, bor mineralli ve diğer yaygın kullanılan temizlik ajanlarının taş örneklere uygulanması, uygulama sonrası renk açılımının ölçülmesi ve ajanların yüzey temizliğindeki etkinlikleri ve olası etkileri analiz edilmiştir. Bulgular değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde sonuçlar; yerel, çevreci, taş yüzeylere uygulamadan sonra tekrar ek bir uygulama gerektirmeyen, yüzeye temizlik yaparken olumsuz bir etkiye sahip olmayan Bor minerallerinin kullanılabileceğini göstermiştir. Bu çalışma ilk defa Bor mineralinin taş yüzeylerde kullanılabilirliğinin test edilmesi ile öncül bir içeriğe sahiptir. Bundan sonraki çalışmalar içinde önemli bir alt yapı oluşturmaktadır. Bu çalışma farklı taş ve kir türleri için geniş bir çalışma alanı sunmaktadır.