Bina cephelerinin yürünebilirlik ile algısının değerlendirilmesi "Karaköy Mumhane Caddesi – Galataport yürüme yolu"

Abstract

Kamusal ve yarı kamusal mekanlar, kentlerde toplum ve birey arasındaki ilişkiyi sağlayan kentsel mekanlardır. Yürüme eylemi, kent içerisinde karşılıklı duyusal etkileşimler sonucu mekansal algının en etkili şekilde deneyimlenmesini sağlamaktadır. İnsan ölçeğine ve fizyolojine en uygun hareket biçimi olan yürüme eylemi bireyin yaşadığı çevre ve mekana dair algısının şekillenmesini sağlar. Bireyin algısı ise kentsel mekandaki bina cephelerinin vermiş olduğu simgesel anlam üzerinden şekillenerek yaya hareketlerini fiziksel ve psikolojik olarak etkilemektedir. Bu bağlamda binaların dış yüzeyleri ile kentsel mekan arasındaki ilişki oldukça önemlidir. Kentleri dış duvarları ile şekillendiren binalar, algısal etkisiyle bireyin elde edeceği kentsel deneyim üzerinde doğrudan etkilidir. Karşılıklı etkileşim ile insanların kentleri, kentlerin de insanları şekillendirdiği düşüncesinden yola çıkarak kent kullanıcısının yürüyerek geçtiği alanları şekillendirdiği gibi kent aracılığıyla her anlamda yeniden şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu bağlamda göz hizasında, insan ölçeğinde yaşam dolu kentler oluşturulması, evrensel insan hakkının gereği olarak istekten ziyade zorunluluk olarak ele alınarak kentler kent kullanıcısının talepleri doğrultusunda yeniden tasarlanmalıdır. Bina cepheleri, kentin yüzü olmaları ve tekil değerlerinden ziyade bulunduğu sokağın bir parçası olması yönüyle kentsel tasarımda oldukça önemlidir. Bu kapsamda, bina cephelerinin yürünebilirlik ile birey algısını "Yeni ve Yenilenmiş-Yeniden İşlevlendirilmiş Yapı Stoku" üzerinden karşılaştırmalı olarak nasıl etkilediği ile ilgili çalışmaların olmadığı göz önünde bulundurulduğunda, konuyu alan çalışması kapsında katılımcılar ile birlikte yürüyerek ele alan bu çalışmanın önemli bir boşluğu doldurması beklenmektedir. Bu çalışma kapsamında kentlerin görsel yüzü olan bina cephelerinin, bireyin algısı üzerine etkisi yürünebilirlik kavramı ile ele alınmıştır. Yeni inşa edilmiş aksı ifade eden Galataport ve yenilenmiş/yeniden işlevlendirilmiş aksı ifade eden Karaköy Mumhane Caddesi üzerinden iki farklı özellikteki aksın karşılaştırmalı olarak katılımcılar ile birlikte yürüyerek bina cepheleri ve buna bağlı malzeme kullanımının birey üzerindeki etkisi irdelenmiştir. Katılımcılarla birlikte yürümeye Karaköy Vapur İskelesinden başlanıp Mumhane Caddesi üzerinden devam ederek Galataport'un sonunda yürüyüş tamamlanmıştır. Yürüyüş sonrası katılımcıların izlenimleri konusunda görüş ve tutumlarının belirlenmesi için likert ölçeğinde sorular yöneltilmiştir. Sorular "yürünebilirlik ve keyif alma", "mimari bütünlük ve ölçek" ve "sokak bina ilişkisinde simgesel anlam" bölümlerinden oluşmaktadır. Bu kapsamda belirlenen çalışma alanı içerisinde bina-bina ile sokak-bina arasındaki ilişki, sokağın aydınlık hissiyatı, yeni-yenilenmiş binalar arasındaki uyum ve bütünlük, bina cephelerinde kullanılan malzemelerde nitelik-bütünsellik-uyum gibi faktörler ile kullanıcı üzerindeki algısı irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan yöntem sayesinde katılımcı algısı üzerinden yaşanabilir kent kavramı için konunun mimari boyutuna katkı sunulması amaçlanmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; çalışmanın gerekliliği, amacı ve yöntemi ifade edilmiştir. İkinci bölümde; kent, mekan ve insan ilişkisine değinilmiştir. İlk olarak kent ve mekan kavramlarının detaylı tanımı yapılarak insan ölçeğinde kentsel tasarım özellikleri ifade edilmiş ve dünyadan örnekler verilmiştir. Sonrasında yürüme ve yürünebilirlik kavramları ile tez kapsamında değerlendirdiğimiz "Yürüme İhtiyaçları Hiyerarşisi" kavramı detaylı açıklanarak kavramın uyarlandığı diğer çalışmalardan bahsedilmiştir. Bölüm yürüme ve sokak ilişkisi üzerinden devam ederek sokak ve birey algısı ilişkisi ile simgesel anlam kavramlarını ele almıştır. Son olarak bina cephelerin kentsel mekanda önemine değinilerek cephe ve yürüme kavramı ilişkisi üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde; alan çalışması kapsamında çalışmanın yapıldığı yer irdelenmiştir. Yenilenmiş/yeniden işlevlendirilmiş alanı ifade eden Mumhane Caddesi ve yeni inşa edilmiş alanı ifade eden Galataport bölgesinin tarihsel süreci ifade edilerek alanda bulunan mevcut bina cepheleri analiz edilmiştir. Bölüm alan çalışmasının amacının ve yönteminin ifade edildiği kısım ile devam etmektedir. Mimar, iç mimar ve şehir plancılardan oluştan tasarım disiplinine sahip katılımcılar ile birlikte yürüyerek alanın bire bir deneyimlenmesi ve mevcut sahanın tekrardan dikkatli bir şekilde analiz edilmesi amaçlanarak yürüyüş sonrasında katılımcılara yöneltilen ankete ilişkin bulguların değerlendirilmesi ile bölüm son bulmuştur. Dördüncü bölümde ise araştırma konusunda değinilen hususlar ile ilgili olarak alt hipotezleri doğrular nitelikte elde edilen sonuçlar ve öneriler paylaşılmıştır.