Kurgunun Asıl Anahtarı: Ferdi ve Şürekası’nda Kapılar

Abstract

Jacques Ranciére’in Kurmacanın Kıyıları (2017) isimli kitabı kurmaca metinlerde kapıve pencerelerin ele alınışını burjuvazi ve sınıflar arası geçiş bağlamında irdeleyerek FransızDevrimi’nden sonra yoksulların edebiyatta görünür olduğunu, bunun da kurguda kapı vepencereler aracılığıyla devreye giren farklı anlatım teknikleriyle gerçekleştiğini ortayakoyar. 19. yüzyıl Türk edebiyatının öncü isimlerinden, eserlerinde çoğunlukla kapalımekânları kullanan Halit Ziya Uşaklıgil’in romanlarında da kapı ve pencereler özel bir yertutar. Uşaklıgil’in henüz İstanbul’a gelmeden önce yazdığı Ferdi ve Şürekası’nda (1895)kapılar gerek olay örgüsü gerekse kahramanların kurgudaki rolleri bakımından önemlidir.Bu da onların romanın kurgusunu belirleyen temel bir araç gibi çalışmasını, kimisahnelerde şeffaflaşarak bir pencere gibi farklı kahramanların birbirlerini görmesini,hayallerini yansıtabilecekleri bir perde gibi işlemesini ve olay örgüsündeki kırılmaları işaretetmesini sağlar. Tüm bu süreçte kapıların üstlendiği bir başka işlevse kahramanlarınhayallerini görünür kılarak ve bu sayede şeffaflaşarak onları içlerinde bulunduklarıdünyanın gerçekliğinden uzaklaştırmaktır. Böylece kahramanlar duygularını göstermeninfarklı bir yolunu bularak, hislerini görünür kılarlar. Halit Ziya edebiyatında kurguyuoluşturan temel bir unsur olan kapıların bu işlevi, Ferdi ve Şürekası ile başlar ve onunsonraki eserlerinde de devam eder.

Jacques Rancière, in his book The Edges of Fiction (2017), evaluates the handling of doors and windows in fictional texts from different perspectives. Ranciére finds that the poor were more visible in literature after the French Revolution by translating doors and windows in the context of the transition between the bourgeoisie and classes, and that this was used in fiction through different expression techniques developed through doors and windows. Doors and windows have a special meaning in Halit Ziya Uşaklıgil, who mostly describes indoor spaces in his works in 19th century Turkish literature. Ferdi ve Şürekası (1895), written by Uşaklıgil before he came to Istanbul, is also essential in this respect. The novel Ferdi ve Şürekası (1895), written by Uşaklıgil before he came to Istanbul, is also essential in this respect. In Ferdi and Şürekası, doors play an important role both in the plot and in the roles of the characters in the plot. Within the scope of this article, we will try to show how the doors change the fiction of the novel in question, what value these changes have in the struggle between the classes, and the meaning of the doors that become transparent in expressing the feelings of the characters. Although the focal point of the article is doors, different spatial elements such as windows will also be mentioned, and it will be shown how this situation has become typical in Uşaklıgil novels together with Ferdi and Şürekası.