Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e Türkiye’de Taşınmaz Kültür Mirası ve Koruma Düşüncesi

Abstract

XVIII. yüzyıl Fransız aydınlanmacıdüşünürlerinden Montesquieu, 1748’deyayınlanan "Kanunların Ruhu" adlı eserindeinsanların davranış ve ilişkilerini düzenleyenyasalardan önce bunu hazırlayan bir düşünceoluşumunun gerekliliğinden söz eder.Türkiye’de ilk kez XIX. yüzyılda ortayaçıkan modern anlamda korumacılık anlayışıve uğraşı ile bunun yasal çerçevesinioluşturan düzenlemelerin de oldukça uzunbir düşünsel birikim sonucundabiçimlendikleri görülür. Türkiye’de modernkorumacılık düşüncesi ve bu alanda ilkgirişimler Tanzimat Dönemi’nde XIX.yüzyıl ortalarında ortaya çıkacaktır.Sit kavramının 1973 yılında ilk kez yasal birmetinde yer almasının ardından koruma vesit kavramlarının olumlu ya da olumsuzanlam ve çağrışımlarla artık her şekildekamuoyu bilgisi dahilinde yer aldığısöylenebilir. Doğal ve kültürel mirasınkorunması konusunda Türkiye ve dünyadada katedilmiş olan onca mesafe ardındanbazı temel sorunların hala güncelliğini vekritik önemlerini koruduğunu söylemekyanlış olmayacaktır. Bu açıdan korumaalanında temel değerlere bir geri dönüşten desöz edilebilir. Bu temel soru ve sorunlardanherhalde en başta geleni korumanın varlıknedeniyle ilgili olanıdır. "Neden koruyoruz?" Yeterince tartışılmış, irdelenmiş ve birçok uygun cevap bulunarak çoktan geridebırakılmış, aşılmış ve gündemden düşmüşgörünen bu soru aslında korumayla ilgilitavır, hareket ve kararlarımızın başlangıçnoktasında adeta bir anıt gibi hala bütüngörkemiyle yükselmektedir. Korumacılığınesasen bilginin korunması olduğu kadar birtarih inşa çabası olduğu da unutulmamalıdır

In his book of "The Spirit of the Laws" of 1748, XVIIIth century French Enlightment philosopher Montesquieu, indicates that the necessity of existence of an idea behind laws which rules and compozes human behaviours and relations among humans. The modern understanding and engagement of heritage conservation and related legal framework which first emerged in Turkey in the XIXth century were also based upon a previous intellectual accumulation. In Turkey, modern thinking of heritage conservation and early efforts in this field first appeared in the mid of XIXth century during the period of Reforrmation (Tanzimat). Since concept of heritage protection site is first mentioned in a legal text in Turkey in 1973, it looks that, heritage conservation and sites for protection became almost familiar in public opinion with all of its negative or positive connotations. After all efforts and accomplishments in the field of conservation and preservation of natural and cultural heritages, some fundamental problems still remain topical and keep its critical importance. Therefore in a sense "a back to the basics" can be pronounced in heritage conservation. Probably, "raison d’etre" (reason of being) of heritage preservation is the first of these problems