Türkiye Selçukluları'nda iktisadî hayat

Abstract

Türkiye Selçuklu Devleti, üzerinde yaşadığımız coğrafyada Türk -İslam varlığının kalıcılığını sağlayan en önemli unsur olmuştur. Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması açısından bakıldığında kendinden sonraki devletlerle kıyaslanmayacak kadar olumlu etkileri olmuştur. Türkiye Selçuklu Devleti tarihine sadece bir hanedan serüveni olarak bakmaktan öteye gidip iktisadî bir bakış açısıyla, Türkmenlerin ve bölgenin diğer etnik gruplarının sosyal ve ekonomik yaşantısını öğrenmek Osmanlı İmparatorluğu ve hatta günümüz Türkiye'sini anlamak için çok önemlidir. Öyle ki Türkiye Selçuklu Devleti tarihi esasında Anadolu'nun fethi, Haçlı seferleri, Moğol istilası gibi dünya tarihini etkileyen olaylar içerisinde muazzam canlı bir iktisadî yaşantıyı barındırmaktadır. Anadolu'nun imarı, ticaret yolları, kervansaraylar, ticaretin devlet garantisi altına alınması, uluslararası ticarî antlaşmalar, limanların fethi ve tüccarlara gösterilen özen gibi devletin pek çok faaliyetinin arkasında ekonomik beklentiler yatmaktadır. Esasında hanedanın kuruluşundan itibaren yapılan hemen hemen her siyasî hamlenin de arkasında bir ekonomik neden vardır. Bunun yanında halkın ekonomik faaliyetleri (tarım, hayvancılık, madencilik, sanayii ve imalat v.s), ahîlik gibi Türk tarihinin belki de ilk ve en önemli sivil toplum hareketi Türkiye Selçuklu Devleti iktisadîyatının önemli unsurlarıdır. Anadolu'nun Türk yurdu olması serüveninin yegâne temel taşı olan Türkiye Selçuklu Devleti sonrasında bölgede hiçbir devlet Anadolu'nun imarına kendi bütçesi ile kıyaslandığında onun kadar yatırım yapmamıştır. Bütün bu iktisadî çaba, veraset sisteminden kaynaklı taht mücadeleleri, Bizans ve Haçlı unsurları ile yapılan savaşlar, bölgedeki Türk Beyliklerine karşı verilen mücadeleler, Türkmenlerin muhaceretinin devam etmesi gibi sayamayacağımız pek çok olaylar içerisinde devam etmiştir. Bu şartlar altında Türkiye Selçuklu Devleti geliştirmiş olduğu iktisadî sistemlerle kendisinden sonraki beyliklerin modeli olacak 14. yy'ın başına kadar olan süreçte Türk varlığını gelecek yüzyıla taşıyacaktır. Türkiye Selçuklu Devleti iktisadî hayatının sadece günümüze kalan bakiyeleri dahî incelendiğinde çok canlı, dinamik ve kendi içerisinde sistemli kendinden sonraki dönemleri etkilemiş, pek çok yönü ile Anadolu Türklüğüne en büyük katkıyı sunmuş bir serüven ile karşı karşıya kalırız. Burada devletin bilinçli politikalarla devamlı bir surette ticaretin gelişmesi için özel bir çaba içerisinde olduğu görülmektedir.