Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Bilim, Sanat Arşivi
Açık Bilim, Sanat Arşivi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.MSGSÜ'de Ara
Antik Yunan, Roma ve Erken Bizans Dönemleri sanatlarında göğe yükselişin İkonografisi
Özet
Göğe Yükseliş hemen her kültürde karşımıza çıkan, evrensel bir fenomendir. Göğe yükseliş, yeryüzünden yukarı doğru yapılan alegorik ya da birebir göksel yolculukları tanımlar. Beden dışı veya ruh-beden bütünlüğü içerisinde gerçekleşebilirler. Bedensel yolculuklar nakil anlatıları ile ortaklıklar taşır. Göğe yükseliş özneye statü artışı sağlayabilir. Bu çalışmanın perspektifinde göğe yükseliş, yeryüzüne ait olan ya da yeryüzünde bedenlenen varlığın, göğün katmalarına; üst göğe, Güneş, Ay ve yıldızların bölgesine ya da göğün ötesine yolculuğunu temel alır. Çalışmada göğe yükseliş motifi merkeze alınarak, Yunan ve Roma dünyasının pagan bağlamından Hristiyan bağlamına; Erken Hristiyanlıktan Bizans dünyasına göğe yükseliş temsilleri incelenecektir. Öncelikle göğe yükseliş motifi morfolojik bir yaklaşımla ele alınacaktır. Literatür incelemesi ve ikonografik değerlendirme sonucu tanrısal güç, tanrısal onay ve tanrısal müdahale olmak üzere sonuç kısmında üç kategorik grup önerilmiştir. İlki yükselen figürün kendisine, diğer ikisi dışsal etkilere bağlıdır. Metin ve imge karşılaştırıldığı zaman, sanatçıların göğe yükselişi, âşina oldukları vasıtaların imgeleriyle aktardıklarını ve bazen bu durumun Herakles ve Ganymedes ikonografisinde olduğu gibi miti yeniden şekillendirdiğine şahit oluyoruz. Ayrıca bazı durumlarda quadriga ya da kartal gibi imgelerin kendileri bizzat göksel referans oluştururlar. Bu imgeler, mekânı yersellikten gökselliğe taşır. İkonografik incelemede mekân kurgusu, peyzaj, uzamsallık, tanıklık, etkenlik ve edilgenlik gibi özellikler üzerinde özellikle durulmuştur. Ayrıca eserin izleyicisinin katılımı da göz önünde bulundurulmuştur. Bunların yanında, Hristiyan apolojistleri pagan çağdaşlarının göksel yolculuk anlatılarından haberdar olmakla beraber, pagan anlatıların yanlış inanışların sonucu olduğunu savunurlar. İsa'nın göğe yükselişini paganizmi çürütme argümanı olarak kullanırlar. Özellikle Iustinus Marytr'da İsa'nın göğe yükselişini, Yunan ve Roma dünyasından aldığı mitolojik ve tarihsel karakterlerin yükselişleri ile karşılaştırmasına şahit oluruz. İsa'nın yükselişi, Hristiyanlar tarafından aynı zamanda İlyas'ın yükselişi ile de karşılaştırılmıştır.
