Kentlerin müzeleşmesi ve kamu politikalarının rolü: Beyoğlu örneği

Abstract

Küresel ekonomide 1970'li yıllardan itibaren etkin hale gelen neoliberalizm, Türkiye'de 1980 sonrasında gündeme gelmiş, kamu politikalarında köklü değişimlere neden olmuştur. Ekonomide yaşanan yapısal değişikliklerin sonucu olarak 1980 sonrası kent merkezlerinin sanayisizleşmesi, üretim alanlarının tasfiyesinin ardından, kentlerin sanayi yapılarının ve liman bölgelerinin yeniden işlevlendirilmesi için hizmet sektörü ile birlikte kültür endüstrileri ön plana çıkmıştır. 1990'lı yıllarda Beyoğlu'nun kıyıları, desantralizasyon politikaları sonrası ağırlıklı olarak rekreasyon alanlarına dönüştürülmüştür. İlerleyen yıllarda ise söz konusu kıyı hattında kalan endüstri mirası ve tarihi yapılar, turizm, eğitim ve kültür-sanat fonksiyonları ile yeniden işlevlendirilmeye başlamıştır. Tez çalışması 2000 sonrasında Beyoğlu'nun müzeleşmesinde kamu politikalarının rolünü tartışmak üzere, müze ve kültür fonksiyonları ile dönüştürülmesi amaçlanan kıyı hattının bir bölümüne tekabül eden Dolmabahçe Sarayı'ndan Sütlüce'ye kadar uzanan alana odaklanmıştır. Kültürün özelleştirilmesi yönünde adımların atıldığı, piyasanın aktör olarak kültür sanat alanında etkinliğinin arttığı söz konusu dönemde Beyoğlu'nun müzeleşmesi, soylulaşma süreci ile doğrudan ilişkili görülmektedir. Son yıllarda ise Beyoğlu kıyılarında, bir kısmı neoliberal kent poltitikalarının bir parçası olan öncü projeler kapsamında kalmak üzere tarihi yapılar müzeleşmiş ya da yeni müze yapıları inşa edilmiştir. Bu doğrultuda tezin amacı, Beyoğlu'nun müzeleşmesinde gerçekleştirdikleri, planladıkları ve destekledikleri projeler üzerinden kamu aktörleri olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Beyoğlu Belediyesi'nin kültür ve kent politikalarının rolünün incelenmesidir. Çalışma kapsamında kamu politikaları doğrultusunda, Beyoğlu'nda gerek yapı ölçeğinde gerekse de yapının sınırlarını aşarak kentsel ölçekte müzeleşme, ilgili dökümanların incelenmesi ve analizi yöntemi ile tartışılmaktadır. Beyoğlu'nda Cumhuriyet döneminden itibaren kültür sanat yaşamına ve 2000 sonrası merkezi ve yerel kültür politikalarına dair yapılan detaylı okuma ile araştırma için arka plan oluşturulmuştur. Yaklaşık yirmi beş yıllık döneme odaklanan çalışmanın sonucunda Beyoğlu'nun müzeleşmesinde yerel yönetimlerin yatırımcı ve girişimci bakış açısıyla yürüttükleri kamu politikalarının önemli bir etkisi olduğu değerlendirilmektedir.