Kentsel dönüşümde kıyı tasarımı ve düzenlemelerinde kullanıcı odaklı yaklaşımların araştırılması

Abstract

Bu tez çalışması, kentleşme sürecinin bir parçası olarak kentsel kıyı alanlarının dönüşümünü ve bu dönüşüm süreçlerinde kullanıcı odaklı yaklaşımların önemini bilimsel araştırmalar ve dünyadan örnekler üzerinden incelemektedir. Kentsel kıyı alanları, kentlerin hem doğal hem de kültürel peyzajını belirleyen önemli unsurlar olarak dikkat çekmektedir. Bu alanların dönüşümü, sadece fiziksel yapıların yenilenmesi anlamına gelmemekte, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve çevresel açıdan sürdürülebilir stratejilerin benimsenmesini gerektirmektedir. Çalışma, kentsel mekanların dönüşümünde fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel dinamiklerin etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Modern kentlerde hızla değişen bu dinamikler, sürdürülebilir ve yaşanabilir kentsel alanların oluşturulmasını zorunlu kılmaktadır. Özellikle kıyı alanlarının dönüşümünde, çevresel hassasiyetlerin gözetilmesi ve toplumsal ihtiyaçların karşılanması önemli bir yer tutmaktadır. Araştırma, öncelikle kentsel dönüşüm kavramını ve bu sürecin tarihsel gelişimini ele almıştır. Kentsel dönüşüm projelerinin tarihsel süreç içinde nasıl evrildiği ve farklı dönemlerde hangi amaçlara hizmet ettiği incelenmiştir. Bu bağlamda, kentsel dönüşümün sadece fiziksel yenilenmeyle sınırlı kalmadığı, aynı zamanda sosyal eşitsizliklerin azaltılması ve ekonomik kalkınmanın desteklenmesi gibi çok boyutlu hedefleri olduğu vurgulanmıştır. Özellikle dezavantajlı bölgelerde yaşam kalitesinin artırılması, sosyal adaletin sağlanması ve ekonomik canlılığın desteklenmesi bu projelerin temel amaçları arasında yer almaktadır. Bu çalışmanın ana problematiği, kentsel dönüşüm projelerinde kıyı alanlarının tasarımı ve düzenlemelerinde kullanıcı odaklı yaklaşımların nasıl daha etkili ve sürdürülebilir hale getirilebileceği ile bu süreçlerin toplumsal, ekonomik ve çevresel açıdan hangi avantajlar ve zorlukları içerdiğidir. Katılımcı planlama süreçlerinin, yerel halkın ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilmesi ve projelerin ve mekanın sürdürülebilirliğini artırması açısından kritik bir rol oynadığı belirtilmiştir. Çalışmanın yöntemi, kentsel kıyı dönüşüm projelerinin farklı boyutlarını belirli bir çerçevede kapsamlı bir şekilde incelemeyi içermektedir. Yurt içinde İstanbul örnekleri ve yurt dışından çeşitli örnekler üzerinden yapılan karşılaştırmalı analizler, çağdaş kentsel tasarım ölçütleri doğrultusunda değerlendirilmiştir. İstanbul'daki tamamlanmış ve kentlinin kullanımına açık Galata Port, tez yazarının da altı sene boyunca mimari ekibinde yer aldığı büyük tartışmalara yol açan ve inşaat ve projelendirmeleri devam eden Haliç Tersane dönüşüm projeleri ile bilimsel incelemelere konu olmuş Hamburg şehrindeki HafenCity, Rotterdam şehrindeki ve Anvers şehrindeki büyük ölçekli kentsel dönüşüm projeleri üzerinden yapılan incelemeler sonucu ortaya çıkan analizlerde belki de dönüşüm bağlamında süreç olarak başında olan ve emsallerine nazaran daha durağan bir dönüşüm geçiren İstanbul Kıyı köylerinden Kireçburnu'nda gerçekleşen dönüşümler tarihsel sürecinden başlayarak literatür tarayarak incelenmiştir. Bu örnekler, dayanıklılık, sürdürülebilirlik, katılımcılık, erişilebilirlik ve kapsayıcılık gibi kriterler açısından objektif bir şekilde değerlendirilmiştir. Ayrıca bu tezde incelenen ve analizleri yapılan İstanbul örnekleri de İstanbul'daki kıyı dönüşümünü anlamak isteyenler için bir referans noktası oluşturacaktır. Yüksek lisans tez kapsamında yapılan detaylı incelemeler sonrası çalışmada kentsel dönüşüm projelerinin başarılı olabilmesi için kullanıcı katılımının ve toplumsal ihtiyaçların göz önünde bulundurulmasının kritik olduğunu göstermektedir. Kullanıcı katılımının gerçekleştiği kentsel dönüşüm projelerinde görece başarı sağlanmış olduğu çalışmalar sonucu ortaya koyulmuştur. Kentsel kıyı alanlarının dönüşümünde, tarihi dokunun korunması, modern yapılarla entegrasyonu ve kamusal erişimin sağlanması gibi unsurlar da öne çıkmaktadır. Projelerde ortak akıl ile hareket edilmesi sonucu elde edilen ekonomik katkıları ve turistik değerleri, kentlerin uluslararası konumunu güçlendirdiği açıktır. Kentsel kıyı dönüşüm projelerinin, kentlerin sürdürülebilir, yaşanabilir ve kapsayıcı mekanlar haline gelmesi açısından büyük bir öneme sahiptir ve bu projelerin planlanmasında ve uygulanmasında kullanıcı odaklı yaklaşımların benimsenmesi, mevcut sorunların çözülmesine ve gelecekteki kentsel zorlukların önlenmesine katkı sağlamaktadır.