Sinop balatlar yapı topluluğunda bulunan Roma-osmanlı dönemlerine ait duvar resimlerinin malzeme karakterizasyonu ve yapım tekniklerinin belirlenmesi

Abstract

Antik çağlarda önemli bir ticaret ve kültür merkezi olan Sinop’un şehir merkezinde bulunan Balatlar Yapı Topluluğu, antik Sinop’un surlardan sonra gerçek kimliğiyle tanımlanabilen yegâne yapısı olup, Geç Roma ve Osmanlı dönemlerine tarihlenen çok renkli, zengin konu tasvirli duvar resimleriyle dikkat çekmektedir. Bu projede, Sinop Balatlar Yapı Topluluğu’nda bulunan Rum Ortodoks Manastır Kilisesi’ndeki Osmanlı Dönemi’ne (15.-20. yy.) tarihlendirilen in situ duvar resimlerinin ve yapı topluluğunun güneybatısında konumlanan Roma hamam-palaestra kompleksinde ortaya çıkarılan Geç Roma Dönemi (M.S. 2.- 4. yy.) duvar resmi parçalarının, boya ve sıva tabakalarının malzeme analizleri gerçekleştirilerek, kullanılan hammaddelerin (pigment, bağlayıcı madde vs.) karakterizasyonu, bozulma mekanizmalarının tespit edilmesi ve yapım tekniklerinin aydınlatılması amaçlanmıştır. Çalışmalar in situ ve laboratuvar ortamında olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilmiştir. Duvar resimlerinin görsel analizleri MSI (Multispektral Görüntüleme Sistemi) ve spektrofotometre gibi taşınabilir cihazlarla yerinde yapılmıştır. Laboratuvar ortamındaki analizler ise kimyasal ve fiziksel testler, petrografik analiz ve ileri analizler olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Kullanılan ileri analiz cihazlarıyla (XRD, ?-XRF, SEM-EDS, GC-MS, FTIR ve Raman spektrometreleri) analizler mikro-tahribatlı veya tahribatsız olarak yapılmıştır. Elde edilen tüm verilerin bir arada değerlendirilmesiyle, duvar resimlerinin boya-sıva stratigrafisi, farklı sıva katmanlarının petrografik özellikleri, kullanılan boyaların pigment ve organik madde bileşimleri ve boya uygulama teknikleri hakkında bilgi elde edilmiştir. Yapılan bu çalışmalar, aynı zamanda Sinop Balatlar Yapı Topluluğu’nun tahribata açık olan in situ duvar resimlerinin koruma-onarım çalışmaları için de bir temel oluşturması açısından önem kazanmaktadır. Tarihi duvar resimlerinin oldukça fazla olduğu ülkemizde, bu resimlerin malzeme nitelikleri ve yapım teknikleri üzerinde yapılan çalışmaların çok az olması, bu projenin önemini daha da arttırmaktadır.