Saçaklar ve çatı parapetleri

Abstract

Saçaklar ve çatı parapetleri bir yapının mimarisinin etkili ögeleridir, görünüşlerinin, kütlelerinin en üst kotta toparlandığı bitiş çizgisidir.

Özellikle az katlı yapıların saçakları, yapının dış düzlemlerinin (duvarların, doğramaların, boya, cila, kaplamaların) güneşe, kara, doluya, yağmur suyuna, suda erimiş zararlı kimyasal maddelere, kirlenmeye karşı (bir ölçüde de olsa) koruyucusudur. Ayrıca gölge sağlarlar.

Doğru malzeme seçimi ve kullanımı, ayrıntıların, teknik özelliklerin, gerektirdiği gibi çözümlenmesi, saçak kesitlerinin yapının nispetleriyle uyumlu ve dengede tutulması önemlidir. Sonuçta mimari düzeye, yapının yıllar sonra yıpranmadan zinde kalmasına, zamanla olgunlaşarak ilk görünüşünü korumasına, olumlu katkı da bulunur.

Açık Bilim Sanat Arşivi

Hazırlamış olduğum eğik çatı Saçakları ve Parapet çizimlerinde geleneksel malzeme türleri ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Düz ve Teras çatıların Saçak ve Çatı Parapetleri ise, özel bilgi, malzeme, işçilik ve teknik isteyen uygulamalardır. Pişmiş toprak çatı örtüleri ve metal çatı örtüleri, malzemeleri her yörede, her ülkede bulunan, işçiliği (marangozluk ve metal işçiliği gibi) kolaylıkla yapılabilen uygulamalardır.

İyi çözümlenmiş, başarıyla uygulanmış bir çatı, dengeli, nisbetli, çatının uzantısı ve bitiş çizgisi olan saçaklar yapılara çekici bir özellik verirler. Çevresiyle, peysajla doğal bir uyum sağlamasına bütünleşmesine katkıda bulunurlar.

Bu arada açıklamakta yarar gördüğüm; Düz veya Teras çatıların mimarlara tasarımlarında esneklik, hareket alanı rahatlığı, planda ve biçimlenişte, araştırma ve düşüncelerinde zenginleşme fırsatı verdiğidir. Bu olanakların mimarlar için önemi, fikirlerin ve yeteneklerin daha özgür kullanılabilmesidir.

Ancak bir ülke Düz veya Teras çatılar konusunda gelişmiş malzeme ve teknolojiden yoksunsa sonuçlar büyük çoğunlukla olumsuzdur. Özellikle yağışlı yerlerde uygulamalar başarısızdır. Ülke ekonomisine son maliyeti yüksektir. Bitip tükenmeyen bakım, onarım, yenileme ve sürekli katlanarak büyüyen masraftır.

Yapıların içte ve dışta eskimesi, yıpranmaları, kısalan ömürleridir.

Bu durumda doğal olarak kaçınılmaz çözüm, yapıları dış sudan korumak amacıyla üzerlerinin oturtma - eğik çatılarla örtülmeleridir.

Mimarisinin kesin çizgileri belirlenmiş yapıların dıştan gelen sulardan korunması amacıyla sonradan oturtma çatılarla kiremit, eternit, metal malzemeler kullanılarak örtülmeleri, plastik asma oluk yağmur suyu iniş boruyarıyla su sorunun çözümlenmesi kabul edilebilir bir sonuç değildir. Böyle bir durumda müellif mimarların üzüntüsü, çaresizliği ciddi ve derindir. Asıl önemli olan da, bir süre sonra sonucun bu duruma dönüşmemesidir.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı kamu yapılarında çatılar, saçaklar, çatı parapetleri, oluk ve dereler konusunda kabul edip, uyguladığı ilkelerde ısrarlıdır. Bakanlığın benimsediği ilke özet olarak, yapılara dıştan gelen suların yapı düşey düzlemlerinin dışında toplanıp atılmalarıdır.

Bu durum, yukarda kısaca açıklanmaya çalışılan sakıncalar, geçmişten gelen sayısız olumsuzluklar ve deneyimler dikkate alındığında haklıdır. Ancak söz konusu gerçeklere karşın, kamu yapıları mimarilerinde görülen ciddi sakınca "tekdüzelik"tir. Kolayı benimseten bu sınırlılıkların ortaya koyduğu gereksiz "biteviyelik" ve "benzerlik'lerin varlığıdır.

Bu bakımdan, biran önce Teras ve Düz çatılarda nitelikli, yaygın uygulama olanağı sağlanmalıdır. Aşırı pahalıya mal olmadan malzeme, işçilik, uygulamadaki teknoloji güvenilir düzeye erişmelidir.

Son olarak belirtmek istediğim, geçmişte, yaptığım uygulamalar, kişisel deneyimlerim bana böyle bir çalışma yapma gereksinimi duyurmuş olabilir. Daha da devam edeceğini umduğum "Saçaklar ve Çatı Parapetleri" araştırma ve çizimlerimin mimarlık öğrencilerine, ilgilenenlere sorunlarında, yorum ve ön bilgilerde destek ve seçme fırsatı yaratması, dileğimdir./

Nisan 1992/

Prof. Orhan Şahinler