Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Bilim, Sanat Arşivi
Açık Bilim, Sanat Arşivi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.MSGSÜ'de Ara
Epigrafik Belgeler Işığında Roma Dönemi Doğu Bithynia Kıyı Yerleşimlerinde Sosyo-Kültürel Hayat
Özet
Antik Çağ Bithynia bölgesinin doğusu ile Paphlagonia bölgesinin kesiştiği bölgede
konumlanan, birbirine komşu antik kentler Herakleia Pontike (Zonguldak-Karadeniz Ereğli),
Tieion/Tios (Zonguldak-Filyos) ve Sesamos/Amastris’ten (Bartın-Amasra) kayda geçen
yazıtları ışığında bölgenin Roma İmparatorluk Dönemi’ndeki sosyal ve kültürel hayatı ile
ailelerine linguistik ve onomastik veriler dahilinde genel bir bakış sağlanmaya çalışılmıştır.
Miletos kentinin kolonisi Tios ve Amastris’in yazıtlarında, Hellence’nin Attika-Ion lehçesi
unsurları ağırlık kazanmışken; Dor kökenli Megara ve Boiotia kolonisi Herakleia Pontike
yazıtlarında, Dor lehçesinin bazı özellikleri hâlâ kullanılmaktadır. Pontus-Bithynia eyaleti ile
bölgede hem Roma’nın idari yapılanması başlamış hem de doğal olarak Latince’nin
kullanımına dair örnekler görülmeye başlanmıştır. Mezar yazıtları epigrafik buluntular
içerisinde sayıca çoğunluğu oluşturmakla birlikte bölgenin kültürel değişkenliği hakkında
bilgiler sağlar. Yazıtlarda görülen bir kısmı theophorik Hellen şahıs isimleri Hellen kültürünün
hâlen devam ettiğini göstermektedir. Bölgenin siyasi ve kültürel geçmişinde yer alan Thrak,
Frig, Bithyn, Paphlagon ve Pers kültürlerine ait isim kullanımları rastlanır.
Bölgedeki tapınım gören tanrılara bakıldığında Herakleia Pontike’de, Herakles, Asklepios-
Hygieia, Tanrıça Ma ve Zeus Bennios; Tios’ta “Düzmece Yalvaç/Bilici Aleksandros ve Glykon
Kültü”, Asklepios, Dionysos, Meter Theon, Theos Hypsistos, Zeus Syrgastes/Syrgastios;
Amastris’te inde Aphrodite, Dionysos, Iupiter Optimus Maximus Theos Aniketos Asbameus,
Theos Hypsistos (Epekoos), Theos (Zeus) Ktesios Epekoos ve Zeus Megalos Sdaleites, Zeus
Strategos ve Hera tapınımlarına dair belgeler görülmektedir.
Mezar yazıtları, bölgedeki ailelerin hane halkı örgütlenmesinin yanı sıra bireylerin kökenleri ve
meslekleri hakkında veri sağlamaktadır. Bölge insanlarının mezar veya mezar-onurlandırma
yazıtlarında geçen ephebarkhos, paidotribes, gymnasiarkhos, tropheus, palaistes gibi unvanlar
ilgili kentlerdeki gymnasion eğitim kurumlarının ve agon’ların varlığına ve olası devamlılığına
işaret etmektedir. Ayrıca threptos/threpte (besleme), seb(b)aston apeleutheros (imparatorların
azatlısı) gibi unvanlar, ilgili kişilerin sosyal sınıfını; oikonomos (çiftlik kahyası), iatros (doktor),
naukleros (armatör/deniz tüccarı), zographos (ressam), bouleutes (meclis üyesi), paraphylaks
(kırsal alan bekçisi) unvanları ise hem bu mesleklerin veya idari makamların varlığını hem de
yine bu kişilerin (ve ailelerinin) toplum içerisindeki statüsünü ve sınıfını yansıtmaktadır.
