Mekân tasarımında simgesel bir araç olarak kurum kimliği ve Der Spiegel örneği

Abstract

Kapitalist ekonomik düzende kurum başarısı için kurumsal kimliğin önemi yadsınamaz. Sanayi devrimi sonrası, artan rekabet ve gelişen teknoloji ile kurumların kendilerini en hızlı ve en sağlıklı yoldan ifade etme ihtiyaçları doğmuştur. Kurum kimliği açısından, İkinci Dünya Savaşı sonrası dönem tasarım alanında önemli gelişmelerin olduğu bir dönem olmuştur. Bu dönem ile birlikte artık kurumlar kimliklerini en doğru şekilde yansıtmak ve hedef kullanıcılar ile kurulan iletişimin sağlıklı olabilmesi için çalışmaya başlamışlardır. Bu iletişimi kurmanın pek çok yolundan biri de mimari yoldur. Kurum kimliğine, kimlik tasarımına ve kurum imajına verilen önemin arttığı bu dönemlerde, tasarladığı ürünlerle dikkat çeken, yenilikçi tasarım anlayışı ile adı günümüze kadar ulaşan Panton'un, Der Spiegel merkez binasının iç mekan tasarımına ilk kez 1969'da dahil olması tasarımcı kimliği ve kurum kimliği arasında bir ilişki başlatmıştır. Mekan Tasarımında Simgesel Bir Araç Olarak Kurum Kimliği ve Der Spiegel Örneği' adlı bu tezde kimlik ve kimliğin mekan tasarımına yansıması incelenmektedir. 1947 yılında ilk yayımını yapan Der Spiegel dergisi, 1969 yılında değişen ve gelişen koşullar ile Hamburg- Brandstwiete binasına taşındığında, yeni binanın iç mimari tasarımından sorumlu olarak Verner Panton ile anlaşmıştır. Alışılagelmişin dışında tasarım anlayışı ile ilk zamanlar tepki gören renkli Panton tasarımı, duruşu ile ciddi bir imaj veren bu kuruma adeta kafa tutmaktadır. Zamanla benimsenen ve Spiegel kimliğine entegre olarak kurumun ruhunu canlandıran Panton tasarımları ve en çok da Panton kimliği bir süre sonra vazgeçilmez olmuştur. Çalışanların ihtiyaçlarının değişmesi ile zamanla yok edilen ve kurum imajıyla bütünleşen kantin alanı, değerinin bilincinde olan birçok insanın tepkisi ve gayretiyle ayakta kalmıştır. 2011 yılında Hamburg- HafenCity'ye taşınmasına rağmen, kantinin orijinali 'dönem odaları'nın sergilendiği MKG'ye (Hamburg Sanat ve El Sanatları Müzesi) aktarılmış, bir kopyası da Spiegel'in yeni binasında kurgulanarak Panton ruhu yeni Spiegel merkezinde devam ettirilmiştir. İlk bölümde yukarıda sözü edilen kurum kimliğinin mekân tasarımına etkisi ve tasarımcı kimliği ilişkisi kavramlarının hangi amaç ve kapsamda incelendiği belirtilen çalışmanın ikinci bölümünde ise mekân ve algı konularına değinilmektedir. Almanya'da birçok kurum araştırma kapsamında bizzat yerinde gezilerek incelenmiştir. Tüm bu incelemelerin ardından Panton'un kurum kimliği tasarımına olan katkısı, yapı ile ilişki kuran restoranın tasarımını etkilemesi ve kurum kimliğinin tasarım ile etkileşimine neden olduğu düşünülen diğer birçok faktörün yerinde tespiti, araştırmanın Der Spiegel üzerinde derinleştirilmesine karar verdirmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise kimlik ve mekân kavramları detaylı şekilde ele alınmıştır. Bir strateji ürünü olarak kullanılabilen mekân, kentsel ve kamusal ölçeklerde ele alınmış olup, imaj ve kimlik ilişkisi mekân tasarımı kavramı altında incelenmiştir. Ardından kurumsal kimliğin hedefleri olarak görsel kimlik tasarımı, biçim- anlam ve sembolizm incelenmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde tasarım kriterleri olarak form (biçim)- işlev, oran-ritim, malzeme-doku, renk ve ışık incelenmiştir. Panton'un tasarım yaklaşımının yanı sıra, IFG'nin yapmış olduğu diğer işler, HLA'nın biçime, ışığa yaklaşımı gibi konular, mekân tasarımı ile kimlik etkileşimi altında incelenmiştir. Tasarım firmalarının eski işleri araştırılarak, yapıya yaklaşım irdelenmiştir. Çalışmanın son bölümü olan beşinci bölümde, alan çalışması olarak tercih edilmiş olan Der Spiegel binası derinlemesine ele alınmıştır. Spiegel'in vizyonu, kimlik yaklaşımı ve tarihçesi ile ele alınan binanın öncelikli olarak stratejik konumu incelenmiş ardından da mimari analizi yapılmıştır. Yapı tasarımında rol almış olan mimarlık firmasının (HLA) kimliksel açıdan ele almış olduğu diğer yapı örneklerine yer verilmiştir. Tüm bu incelemelerin ardından, yeni Der Spiegel bina mekânları ele alınmış, Panton yaklaşımının kurum kimliğine olan katkısı ile biçimsel olarak nasıl bir etkileşim yaşandığı, mekânlardaki izlerine yer verilerek anlatılmıştır. Bu anlamda eski kantin mekânıyla ilişkilendirilerek tasarlanan restoran alanı, öne çıkan mekânlar arasında yer almıştır. Sonuç bölümünde, yapılan araştırmalar ve değerlendirmeler neticesinde simgesel olarak bir etkileşim aracı olabilecek mimari ürünün kurum kimliğine olan katkısı vurgulanmış, mekân tasarımının kimlik ile ilişkisinin incelenmesi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Mekân tasarımının kurum kimliğine; süreklilik, kalıcılık, iyi imaj ve doğru mesaj iletimi konularındaki olumlu etkisi araştırılmış ve iyi bir araç olarak kullanılabileceği değerlendirilmiştir.