Modern mimaride megastrüktürler: megastrüktürlerin oluşumu, gelişimi ve dönüşümü

Abstract

Modern Çağ'a kadarki mimarlık tarihi boyunca, varolan tüm yapı tiplerinde megastrüktürel Özelliklere sahip örneklere rastlanmaktadır. Ancak kaynağında Aydınlanma düşüncesi ve Endüstri Devrimi bulunan, 17. yüzyıldan başlayarak tüm uygarlık tarihini köklü bir biçimde dönüştürmeye başlayan Modernizm; modern- öncesi mimarinin kurgusal, yapısal, dolaşımsal, teknolojik ve anlamsal özelliklerinde de köklü değişikliklere neden olmuştur. Modern Mimari'nin temel özelliklerinin oluştuğu bu dönemde; modern-öncesi dönemin megastrüktürel özelliklere sahip yapı tiplerinde önemli değişimler olurken, megastrüktürel özelliklere gereksinim duyan yeni yapı tipleri de (ulaşım, üretim, fuar yapılan gibi) oluşmaya başlamıştır. 20. yüzyıl tarihinin en önemli kırılma noktası sayılan İkinci Dünya Savaşı'nın sonrasında oluşan 3d kutuplu (kapitalist-sosyalist, iyimser-kötümser, vb.) politik- düşünsel-kültürel ortamda bir mimari ve kentsel tasarım akımı olarak 1950'li yılların sonlarına doğru ortaya çıkan Megastrüktüralizm; Modernizm deneyimini ve Modern Mimari'nin mirasını 20. yüzyıl başı avangart mimari akımlarının rehberliğinde ve içinde bulunduğu dönemin düşünsel, ekonomi-politik, sosyo-kültürel ve bilimsel gelişmelerinin etkisi altında yorumlayarak, dönemin mimari ve kentsel tasarım sorunlarına yanıt aramayı amaçlamış ve savaş-sonrası mimarlık ve kent tasarımı kültürünü derinden etkilemiştir. Birbirleriyle iletişim ve etkileşim içinde olan, fakat birbirlerinden farklı kültürlere, modernleşme deneyimlerine ve savaş-sonrası sorunlarına sahip coğrafyalara ait olan birçok akım ve grubun (Metabolistler, Archigram, Urbanisme Spatiale, vb.) ortak mimari ve kentsel tasarım eğilimlerinin (gelişebilirlik, mekanın tanımsızlaşması, strüktürel yapının okunabilirliği,altyapının belirleyiciliği, vb.) somutlaşmış hali olan megastrüktüralist yapı ve tasarımlar; sahip oldukları olumlu özelliklerin yanında, 1960'h yıllarda ortaya çıkan Modernizm eleştirilerinin etkisinde kalan haklı eleştirilere de uğramışlardır.Yaygın bir mimari ve kentsel tasarım akran olarak etkinliğini yitirmiş; Modern Mimari'nin ve modern kentlerin sorunlarına köklü bir çözüm getirememiş olmasına karşın, günümüzde Megastrüktüralizm'in izlerini pekçok çağdaş megastrüktürel yapıda ve tasarımda ve megastrüktürel olarak tanımlanamayacak yapıların megastrüktüralist öğelerinde gözlemlemek mümkündür. Megastrüktürel yapılara olan gereksinim gerek içinde bulunduğumuz modem-sonrası olarak adlandırılan dönemde, gerekse gelecekte artarak devam edecektir. Bu zaman dilimlerinin kendilerine özgü gereksinimlerini gidermek ve sorunlarını çözmek zorunda olan mimari ve kentsel tasarımları yönlendirmede gözönünde bulundurulması gereken kriterlerin oluşturulmasında; megastrüktürler ancak sahip oldukları olumlu özellikleri vurgulayacak, olumsuz özellikleri ise ortadan kaldırabilecek tasarımlar aracılığıyla belirleyici bir rol oynayabileceklerdir.