Özet
Yapılan araştırmada, konumu ve içerdiği tarihi yapısal elemanlarıyla İstanbul’un
özellikli meydanlarından olan Üsküdar Meydanı’nın oluşumu ve kendini oluşturan
anıtsal yapılarla beraber tarihsel süreç boyunca geçirdiği evreler, yazılı ve harita,
fotoğraf, gravürler gibi görsel dokümanların ışığında incelenmiş, Üsküdar Meydanı’nın
sorunlarına parmak basılmıştır. Üsküdar örneğinden yola çıkılarak, tarihsel öğelere
sahip olan bütün meydanların incelenmesinde koruma-yenileme perspektifinden
bakmanın gerekliliğini gözler önüne sermek amaçlanmıştır.
Araştırmanın amaç, kapsam ve çalışma yöntemlerinin belirtildiği giriş bölümünü
takiben ikinci bölümde, meydan kavramı mimari teori açısından tanımlanmış, meydanın
oluşumunun, Avrupa Meydanları ve onlarla karşılaştırmalı olarak İslam ülkelerinde ne
şekilde gerçekleştiği incelenmiştir.
Araştırmanın tarihsel bağlamını oturtmak amacıyla kaleme alınan üçüncü bölümde,
Üsküdar hakkında genel incelemeler yapılmış, semtin tarihi merkezinin yapısını
etkileyen konumu, topografik özellikleri, sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı
araştırılmış, tarihçesi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir.
Dördüncü bölümde, Üsküdar Meydanı incelenmiş, oluşumu ve Osmanlı İmparatorluğu
dönemi öncesi ve sırasında geçirdiği değişiklikler ortaya konulmuştur. Bu yapılırken,
Üsküdar Meydanı’nı oluşturan elemanlar olan anıtsal yapıların, iskelelerin, yolların her
birinin tarihsel süreçte geçirdiği değişimler, parçadan bütüne gitme tekniğiyle tek tek ele
alınmış, bunların meydan bütününe etkileri incelenmiştir. Bu bölümde Üsküdar’ın ve
Üsküdar Meydanı’nın geçirdiği değişim süreci, en eskisi 13. yüzyıla kadar uzanan
haritaların detaylı bir analizi vasıtasıyla daha da netleştirilmiş, dönemler arası fark
ortaya konulmuştur.
Beşinci bölümde, yaşayan ve değişen Üsküdar Meydanı’nın günümüzdeki durumu
incelenmiş, tarihe tanıklık etmiş bu meydanın sorunları irdelenmiştir.
Sonuç bölümünde yapılan çalışmaların genel bir değerlendirmesi yapılmış, özellikli bir
tarihe sahip olan Üsküdar Meydanı’nı ilgilendiren sorunlar bu tarih çerçevesinde
yorumlanmıştır. Kendisini oluşturan öğelerin tarihsel süreçteki değişimi paralelinde
meydanın değişen çehresinin bugünkü meydan sorunlarına etkisi analiz edilmiştir.
İçerdiği öğeleriyle bir bütün oluşturan meydanın, yine içerdiği öğeleriyle beraber
yaşadığı sorunlarla baş edebilmek, çözebilmek için bütüncül ve tarihe duyarlı çözüm
önerileri üretmenin gerekliliği vurgulanmış, bu çözümlerin çıkış noktasını oluşturacak
bir kavramsal çerçeve oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
meydan, restorasyon, harita, görsel analiz, Üsküdar