Üsküdar Meydanı’nın ve bu meydanı tanımlayan anıtsal yapıların tarihsel süreçteki değişimi

Abstract

Yapılan araştırmada, konumu ve içerdiği tarihi yapısal elemanlarıyla İstanbul’un özellikli meydanlarından olan Üsküdar Meydanı’nın oluşumu ve kendini oluşturan anıtsal yapılarla beraber tarihsel süreç boyunca geçirdiği evreler, yazılı ve harita, fotoğraf, gravürler gibi görsel dokümanların ışığında incelenmiş, Üsküdar Meydanı’nın sorunlarına parmak basılmıştır. Üsküdar örneğinden yola çıkılarak, tarihsel öğelere sahip olan bütün meydanların incelenmesinde koruma-yenileme perspektifinden bakmanın gerekliliğini gözler önüne sermek amaçlanmıştır. Araştırmanın amaç, kapsam ve çalışma yöntemlerinin belirtildiği giriş bölümünü takiben ikinci bölümde, meydan kavramı mimari teori açısından tanımlanmış, meydanın oluşumunun, Avrupa Meydanları ve onlarla karşılaştırmalı olarak İslam ülkelerinde ne şekilde gerçekleştiği incelenmiştir. Araştırmanın tarihsel bağlamını oturtmak amacıyla kaleme alınan üçüncü bölümde, Üsküdar hakkında genel incelemeler yapılmış, semtin tarihi merkezinin yapısını etkileyen konumu, topografik özellikleri, sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı araştırılmış, tarihçesi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümde, Üsküdar Meydanı incelenmiş, oluşumu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi öncesi ve sırasında geçirdiği değişiklikler ortaya konulmuştur. Bu yapılırken, Üsküdar Meydanı’nı oluşturan elemanlar olan anıtsal yapıların, iskelelerin, yolların her birinin tarihsel süreçte geçirdiği değişimler, parçadan bütüne gitme tekniğiyle tek tek ele alınmış, bunların meydan bütününe etkileri incelenmiştir. Bu bölümde Üsküdar’ın ve Üsküdar Meydanı’nın geçirdiği değişim süreci, en eskisi 13. yüzyıla kadar uzanan haritaların detaylı bir analizi vasıtasıyla daha da netleştirilmiş, dönemler arası fark ortaya konulmuştur. Beşinci bölümde, yaşayan ve değişen Üsküdar Meydanı’nın günümüzdeki durumu incelenmiş, tarihe tanıklık etmiş bu meydanın sorunları irdelenmiştir. Sonuç bölümünde yapılan çalışmaların genel bir değerlendirmesi yapılmış, özellikli bir tarihe sahip olan Üsküdar Meydanı’nı ilgilendiren sorunlar bu tarih çerçevesinde yorumlanmıştır. Kendisini oluşturan öğelerin tarihsel süreçteki değişimi paralelinde meydanın değişen çehresinin bugünkü meydan sorunlarına etkisi analiz edilmiştir. İçerdiği öğeleriyle bir bütün oluşturan meydanın, yine içerdiği öğeleriyle beraber yaşadığı sorunlarla baş edebilmek, çözebilmek için bütüncül ve tarihe duyarlı çözüm önerileri üretmenin gerekliliği vurgulanmış, bu çözümlerin çıkış noktasını oluşturacak bir kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: meydan, restorasyon, harita, görsel analiz, Üsküdar