Sovyet Azerbaycan sinemasında melodramatik tahayyül ve modernleşme

Abstract

Bu çalışma, Sovyet döneminde üretilen Azerbaycan filmleri ile Azerbaycan ulusal kimliği arasındaki bağları ortaya çıkarmak için melodramatik anlamlandırmaya baş vurulması gerektiği fikrinden yola çıkmıştır. Bunun için 18. yüzyılda ortaya çıkan melodramın sinemaya önce bir tür olarak dahil olduğu, daha sonra ise tür sınırlarını aşan bir anlamlandırma biçimi olarak ele alındığı ortaya konulmuş ve melodramatik anlamlandırmanın modernleşme karşısında gelişen bir tepkiselliğin ürünü, yeni bir ahlak ve erdem arayışı olduğu görüşü savunulmuştur. Dolayısıyla ikisi de moderniteyle ilgili olan sinema ve melodramın her daim temas içinde olduğu gösterilmiştir. Daha sonra Sovyet sinemasının da, kendine özgü değişik dönüşümler geçiren Sovyet modernleşmesine bağlı olarak değişik dönemlerden geçtiği ama her bir döneminde muhakkak melodramı ve melodramatikliği kullandığı ortaya çıkarılmıştır. Sovyet sinemasının her dönüşümde farklı şekillerde de olsa, etkisi altındaki bütün ulusal sinemaları da etkilediği ve onların da melodramla yakın ilişkide olmasına neden olduğu anlatılmıştır. Bunun yanısııra Azerbaycan sineması ayrıca bir ulusal sinema olarak da değerlendirilerek onun Azerbaycandki modernleşme ve kimlik kuruculuğu ile ilişkisi gösterilmiştir. Bu bağlamda Sovyet döneminde üretilen üç Azerbaycan filmi örneklendirilerek analiz edilip, Sovyet sinemasının bir ulus sinemasına etkisi ve melodramatik anlamlandırmaya araladığı kapı somutlaştırılmıştır. Son olarak da melodram, modernleşme ve ulusal kimliğin inşası üçlü yapısının birlikteliğinin, onun Azerbaycan ulusal kimliğinde kümelenen eril arzu ve kaygıları ile yakın ilişkide olduğu gösterilmiş ve post-Sovyet Azerbaycan`ın ulusal kimliğinin de bu eril arzu ve kaygılardan doğduğu için Sovyetlerde kurulmaya başlanan ulusal kimliği ile bir kopma değil, devamlılık ilişkisi içinde olduğu belirtilmiştir.