Tanzimat’tan sonra edebiyat ve siyaset: Nâmık Kemal ve Ziya paşa örneği

Abstract

Namık Kemal ve Ziya Paşa Tanzimat'tan sonra Fransız edebiyatı etkisi altında oluşan yeni Türk edebiyatının Şinasi’den sonra en önemli temsilcileridir. Hem Namık Kemal hem de Ziya Paşa edebiyatçı kimliklerinin yanında entelektüel sorumluluğu ile hareket ederek devletin içinde bulunduğu kötü durumdan kurtulabilmesi için siyasi faaliyetlerde de bulundular. Özellikle Tanzimat Fermanı'nın ilanından sonra, memlekette başlayan askerî, siyasi, sosyal ve iktisadi çöküşü önlemek ve devlete Batı medeniyetini örnek alarak yeniden şekil vermek amacıyla hareket ettiler. Namık Kemal yazılarında İslam'da meşveret fikrini işlemiş, parlamenter düzenin Kuranıkerim'e aykırı olmadığını ispatlanmaya çalışmıştır. İlk eserlerini daha çok şiir ve eski tarzda kaleme alan Namık Kemal, Şinasi ile 1862 yılında tanışır ve fikre dayalı edebiyat anlayışını benimser. Artık şiirden daha çok roman, tiyatro, tarihi biyografi, edebî tenkit, siyasi makaleler gibi mensur eserlere ağırlık verir. Vatan, millet, hürriyet gibi konuları işler. Ziya Paşa ise eski edebiyatı sorgulayan "Şiir ve İnşa" adlı makalesine rağmen, yeniliğe çok açık olmamış, kaderci bir anlayışı tercih etmiştir. Namık Kemal ve Ziya Paşa gizli kurulan Yeni Osmanlılar Cemiyeti (kuruluşu 1865) üyesi olmuşlar; siyasi ve fikrî mücadeleleri uğrunda yurtdışına çıkmak zorunda kalmışlardır. Siyasi ve edebî çalışmalarına Londra'da devam eden ikili, burada Hürriyet Gazetesi'ni yayımlamaya başlamışlardır. Aşağıdaki incelemede bu iki edebiyatçının çalışmaları ayrıntılı olarak incelenmektedir.

Namık Kemal and Ziya Paşa were prominent personalities of the Turkish literature emerged after Tanzimat period under the influence of French literature. Beside their literary identity, they conducted with the responsibility of intellectuals and they participated in political activities in order to survive the state.They tried to stop the military, political, social and economical collapse of the system especially after Tanzimat period and give a new shape to the state as taking the model of Western civilisation. Namık Kemal, principally, discussed the idea of "meşveret" (deliberation) in Islam and tried to prove that parliamentary system is not contrary to the Holy Koran. He had written his works mostly poems and in old style at the beginning of his literary life till he met with Şinasi in 1862. After that he accepted concept of political literature and wrote in prose like novels, theatres, historical biographies, literary critics, political essays more than poems. His topics were homeland, people and justice. Despite his essay as a critic to old literature namely "Şiir and İnşa" (poetry and literary composition, Ziya Paşa was not hospitable to the new ideas, he accepted to be fatalist. Namık Kemal and Ziya Paşa became members of the secret Yeni Osmanlılar Cemiyeti (New Ottomans Society) (founded in 1865) and both had to escape abroad because of political and entellectual struggle. They continued their political and literary activities in London and started to print the newspaper of HÜrriyet (freedom) there. In this review activities of these two literary men are studied specifically.