Balıkesir Havran'daki zeytinyağı fabrikalarının endüstri mirası kapsamında değerlendirilmesi

Abstract

Zeytinden zeytinyağı elde etme yöntemleri eski çağlardan bu yana gelişerek ilerlemiştir. Bu çalışmada Balıkesir'in Havran ilçesindeki endüstri mirası yapıları niteliğindeki zeytinyağı fabrikaları incelenmiştir. Çalışmanın amacı bahsi geçen endüstri mirası yapılarının tarihi ve mimari açıdan incelenerek mevcut durumlarının tespiti, belgelenmesi ile geçirdikleri değişim ve bozulmalar doğrultusunda koruma yaklaşımlarının belirlenmesidir. Çalışmanın ilk bölümünde ulusal ve uluslararası tüzüklerden ve anlaşmalardan faydalanılarak endüstri mirası kavramından ve endüstri mirası öğelerini koruma yaklamışımının nasıl olması gerektiğinden bahsedilmiş, dünyadan ve ülkemizden endüstri mirası yapılarının değerlendirilmesine dair örnekler verilmiştir. Bu bölümü takiben zeytinyağı üretimi ve bu üretimin tarihsel gelişimi anlatılmıştır. Sıradaki bölümde Havran' da geleneksel yöntemle üretim yapmış olan, ancak günümüzde üretim yöntemini veya işlevini değiştirmiş ya da terk edilmiş zeytinyağı fabrikaları konum ve kimlik bilgileri, mimari özellikleri ve bozulma durumları başlıkları altında incelenmiştir. Elde edilen veriler bu çalışma için geliştirilen envanterle belgelenmiştir. Envanter sistemi ve sistemde karşılık gelen kavramlar açıklanmıştır. Üretim sürecindeki işleve bağlı mimari biçimlenme plan ve kesit düzleminde anlatılmıştır. Takiben gelen bölümde belgelenen fabrikaların önemi ve korunmasının önündeki sorunlar yer almaktadır. Tek yapı ölçeğinde Abdullah Ertem Zeytinyağı Fabrikası'nın dönem analizleri, kısmi restitüsyon ve restorasyon projeleri koruma önerisi olarak hazırlanmıştır. Tespit edilen fabrikalara envanter verileri doğrultusunda yeni işlevler önerilmiş ve bu fabrikalar ile ilçenin müzelerini içeren bir endüstri rotası oluşturulmuştur. Son bölümde ise Havran ilçesinde yapılan tüm çalışmaların sonucu sunulmaktadır.