Türk el sanatlarından örnekler

Abstract

"Türk halkının kültürü diğer milletlerinkinden daha zengindir" denildiği zaman mübalağa edilmiş olmaz. Tarihimiz bütün genişlik ve açıklığı ile yazılmadığı gibi, Anadolu Etnolojisi, Etnografyası ve folklor. araştırmaları Cumhuriyetin kuruluşundan sonra başladığından, bu araştırmaların çok eski bir mazisi yoktur. Bugün, bu konuya eğilmiş olanlar, Anadolu'da her köşeyi dönüşte aydınlığa çıkmamış yeni malzemelerle karşılaşmak şansına sahiptirler. Halkın, sanatlarını devam ettirmesi bazı milletlerde geleneğe bağlı kalmasından, bazılarında da sosyal ve ekonomik sebeplerden ileri .gelir. Bugüne kadar, Anadolu halk sanatlarının mevcudiyetinde gelenekler, sosyal ve ekonomik şartlarla bağdaşarak bütünü meydana getirmişse de, bugün Anadolu halkının, modernleşme ve makineleşme yolundaki eğilimi yüzyıllardır Anadolu'da hüküm süren eski geleneklere sahip sanatın yavaş yavaş terkedilmesine sebep olmaktadır. Bu eski Anadolu sanatlarından örneklerin müzelerde toplanması memnuniyet vericidir. El sanatları, insanların; iklim ve diğer dış etkenlere karşı doğan ihtiyaçları karşısındaki faaliyetleri ile başlayan en eski bir sanat koludur. Kişi emeği ile başlayıp kolektif bir faaliyet haline gelen halk sanatları, Anadolu'nun muhtelif bölgelerine göre özel karakter taşır. Doğu Anadolu ile Batı Anadolu'yu, Kuzey Anadolu ile Güney Anadolu'yu birbirinden ayırır. Bununla beraber bölge farkları yanı sıra, semtlerin de ayrı birer belirgin halleri vardır. Mesela: Sivas'ın çorapları, Mardin'in iğne dantelleri, Gaziantep'in Antep işleri gibi. Bu sanatlar çokluk kadınlar tarafından yapılageldiği için, "Kadın Sanatları" da denilebilir. Köylü veya şehirli kadın, ev veya toprağı ile uğraşmasının yanında boş vakitlerini el işleriyle de doldurur. Sahibi olduğu çadırdan saraya kadar, evini, ihtiyaçlar-mı karşılamak; genç kızlar çeyizlerini hazırlamak, sırasında erkeğinin yanında iktisadı bakımdan yardımcı olabilmek için elinin emeğini ortaya koymaktan çekinmez. Türk köylü kadınının yaptığı işlerde, halk sanatlarının geleneksel karakterini milli sanat zevkini, ruhunda taşıdığı yaratıcılık fikrini, his ve arzularını bazen figüratif motiflerle sembolize ederek, bazen soyut formlar içinde hallederek halısında, kiliminde, çorabında, oyasında, en güzel renklerle dile getirerek anlatır. Şehir ve Anadolu el sanatlarının karma örneklerini veren bu koleksiyon, son yüzyılların malzemesi ise de, motifler eski bir geleneğin devamıdır. Bu koleksiyon, Anadolu halk el sanatlarının yanında küçük çapta sayılabilirse de, verilen örneklerin her birinin bir halk dilini, kültürünü ve köklü bir sanat geleneğini ifade etmesi bakımından büyük bir değer taşır. Fatma Pamir AKBIL